Орталық Азия климатының өзгеруі: Төмен көміртекті саясат тәжірибесі

Киото хаттамасынан бастап соңғы онжылдықтағы климаттың өзгеруі «Париж келісімі» нәтижесінде әлемдік қоғамдастықтың назарын аударды. Ол 2015 жылғы 12 желтоқсанда БҰҰ негіздемелік конвенциясы тараптары конференциясының 21-сессиясында қабылданды, деп жазады BAQ.KZ тілшісі.

Оған 197 мемлекет қол қойды. Алайда, көптеген жаһандық ресми шешімдер жақында ғана климаттың өзгеруіне, оның күнделікті өмірге әсеріне бейімделуіне және экологиялық жағдайдың жақсаруына байланысты мәселелерді қарастыра бастады.

Қазақстан Республикасы «Париж келісімін» ратификациялады және 1990 жылғы парниктік газ шығарындыларына қатысты 2030 жылға қарай парниктік газ шығарындыларын 15-25%-ға, Қырғызстан 11,5-13,8%-ға, Тәжікстан 10-20%-ға, Өзбекстан 2010 жылғы деңгейден 10%-ға қысқарту жөніндегі міндеттеме қабылдады.

Түрікменстан халықаралық ұйымның қолдаумен парниктік газ шығарындыларын тұрақтандыруға немесе 1990 жылғы деңгейден 15%-ға азайтуға ниетті.

«Орталық Азиядағы климаттың өзгеруінің әсерін ескере отырып, төмен көміртекті дамуға арналған өңірлік ынтымақтастық» атты ІІ Орталық Азия форумында «Қазақстанның экологиялық ұйымдарының қауымдастығы» ЗТБ басқарма төрағасы Айгүл Соловьеваның айтуынша, климаттың өзгеруі – Орталық Азияның дамушы елдері үшін үлкен проблема.

Орталық Азияның барлық елі Париж келісімін ратификациялады, енді 2021 жылы жаңартылған бағдарламаны бөлісуді жоспарлап отыр. Үш ел – Қазақстан, Түрікменстан және Өзбекстан «Жасыл» экономика тұжырымдамасы аясында Ұлттық мақсаттарды айқындады, қалған екеуі – Қырғызстан мен Тәжікстан елдің энергетикалық балансындағы гидроэнергетиканың жоғары үлесіне байланысты климаттың өзгеруінің салдарын жұмсартуға және бағдарламаларды бейімдеуге назар аударуды жөн көрді. БҰҰ-ның Климаттың өзгеруі туралы негіздемелік конвенциясы тараптарының 26-конференциясында Орталық Азия елдері алғаш рет бірігіп, Орталық Азия үкіметтері атынан Бірыңғай өңірлік мәлімдеме жобасымен сөз сөйледі. Онда азаматтық сектор атынан өңірдің бірыңғай ұстанымын айтты, - деді ол.

Соловьеваның айтуынша, ауыл шаруашылығын, су ресурстарын және олардың басқа дамыған елдерге қарағанда бірнеше есе көп шығынын қамтиды.

Виртуалды су туралы тезис қызықты, тіпті көміртегі ізі неге есептелетіні және су ізі есептелмейтіні туралы сөгіс болды, - дейді ол.

Осыған орай, тұтастай алғанда өңір үшін проблемалар мен онымен байланысты тәуекелдерді көрсететін өз күнтәртібін қалыптастыру қажеттілігі туындайды және халықаралық деңгейде ортақ ұстанымдар мен тәсілдерді әзірлеу үшін оған кіретін барлық елдің күш-жігерін шоғырландыруды талап етеді.

Орталық Азия елдері арасында дамыған экономикасы бар Қазақстан парниктік газ шығарындыларының ең көп көлемін өндіреді және осыған сүйене отырып, қазіргі уақытта оларды төмендету бағытында елеулі қадамдар жасап отыр.

Қазақстан Премьер-министрі Әлихан Смайылов, Әлемдік көшбасшылар Саммитінде (SOR27) сөз сөйлеп, елдің климаттың өзгеруіне қарсы күрестегі міндеттемесін растап, негізгі басымдықтарды атады.

Олар:

- жыл соңына дейін төмен көміртекті даму стратегиясын қабылдау;

- 2030 жылға қарай елдің жалпы өндірістегі «жасыл» энергиясының үлесін 3%-дан 15%-ға дейін ұлғайту;

- 2030 жылға қарай парниктік газ шығарындыларының көлемін кем дегенде 15%-ға төмендеуі;

- жаңартылатын энергия көздері мен «жасыл» технологияларды дамытудың өңірдің орталығы ретінде әрекет ету ниеті;

- 2025 жылға дейін 2 миллиардтан астам ағаш отырғызу;

Қазақстанның экологиялық ұйымдарының Қауымдастығы Германия үкіметімен бірлесіп және тапсырысқа сай іске асырылатын климат жөніндегі өңірлік бағдарламалардың қолдауымен Қазақстанда, Алматы қаласында «Орталық Азиядағы климаттың өзгеруінің әсерін ескере отырып, төмен көміртекті дамудың өңірлік ынтымақтастығы» тақырыбында ІІ Орталық Азия форумын өткізеді.

Форумның мақсаты-төмен көміртекті саясат саласында тәжірибе және білім алмасу, үздік тәжірибелерді көрсету, өңірде көміртекті бейтараптықты одан әрі ілгерілету үшін міндеттер қоюда бірлескен серіктестік пен ынтымақтастықты жолға қою.

Орталық Азиядағы ауыл шаруашылығы, орман шаруашылығы және басқа да жер пайдалану секторындағы өңірлік ынтымақтастық аясында климаттың өзгеруінің әсерін ескере отырып, төмен көміртекті даму үшін қаржыландыруды күшейту және ынталандыруды құру. Екінші күні азаматтық сектор өкілдері мен мүдделі тараптар үшін халықаралық ұйымдардың шетелдік тренерлер мен мамандардың қатысуымен семинарлар өткізу жоспарланған.

Орталық Азия елдерінде сарапшылар желісін қалыптастыру және қоғамдық әлеуетті арттыру мақсатында Мемлекеттік бағдарламалар мен стратегияларды талқылау процестеріне толыққанды қатысу, сондай-ақ мемлекеттер үкіметтерінің шешімдер қабылдау деңгейіне сараптамалық ықпал ету.

Осы климаттық қатерлерге және трансформациялық тәуекелдерге жауап ретінде Орталық Азия елдері Париж келісімі шеңберінде өз мақсаттарына қол жеткізу бойынша міндеттемелер алады және климаттың өзгеруінің әсерін, оның салдарын жеңілдету талаптарын ескере отырып, өз экономикаларының даму жолдарын іздейді. Бейімделу шаралары мен парниктік газдар шығарындыларын азайту шаралары мен олардың бір-біріне күшейтетін немесе теріс әсер етуі арасындағы тығыз байланыстың дәлелі барған сайын артып келеді, бұл климаттық саясаттың негізгі контексті ретінде климаттық әрекеттерді жоспарлау кезінде экономиканың әртүрлі секторларындағы ықтимал синергия мен мәмілеге келуді ескере отырып, тұрақты дамуды қарастыру қажеттілігін көрсетеді.

Орталық Азиядағы өңірлік ынтымақтастықтың артықшылықтары мен қажеттілігі барған сайын айқын. Электр энергиясын өндіру және сауда саласындағы өңірлік ынтымақтастық энергиямен жабдықтауды тұрақтандыруға, өтпелі кезең тәуекелдерін төмендетуге және төмен көміртекті экономикаға көшу шығындарын төмендетуге ықпал ететін болады.

Трансшекаралық ынтымақтастық және табиғи ресурстарды басқарудың жүйелі тәсілдері (мысалы, су, биоалуантүрлілік, қорғалатын табиғи аумақтар немесе дренажды бассейндер), сондай-ақ климаттық әрекеттердегі ынтымақтастық үлкен маңызға ие.

Орталық Азия аймағындағы климаттың өзгеруінің әсерінің күшеюі және алдағы тәуекелдер ортақ мақсаттарға жету үшін серіктестік пен ынтымақтастықты өте өзекті етеді. Бизнес, билік және азаматтық сектор өкілдері арасында білім, тәжірибе және ең жақсы тәжірибелермен алмасу аймақтағы бірлескен іс-қимылдардың бастауы болады.

Конференцияның мақсаты-климаттың өзгеруінің әсерін ескере отырып, өңірдің төмен көміртекті дамуын қамтамасыз ету мақсатында ынтымақтастықты дамытып, Орталық Азия елдеріне климаттық іс-қимыл саласында пікір, тәжірибе және алған сабақтарымен алмасуға қолдау көрсету.

Елдердегі ұзақ мерзімді жоспарлау мен шешім қабылдауды қолдау және даму жолдарын іздеу кезінде консенсусқа қол жеткізу үшін аймақтық деңгейде көпжақты диалогты қолдау үшін қолданылатын тәсілдерге, әдістерге және құралдарға ерекше назар аударылады.

Бұдан басқа, өтпелі процестердегі нақты секторлардың рөлін, сондай-ақ Орталық Азиядағы өңірлік ынтымақтастық пен желілік өзара іс-қимылдың маңыздылығын талқылау үшін сессиялар ұйымдастырылады.