Онколог: Ядролық медицинаның келешегі зор

Ядролық медицина еліміздегі онкологиялық аурулармен күресте негізгі құралдардың біріне айналып келеді, деп хабарлайды BAQ.KZ тілшісі.

Жаңа технологиялар тек диагностиканың дәлдігін арттырып қана қоймай, емді барынша тиімді етіп, оның мүмкіндіктерін кеңейтеді. Қазақстанда онкологияны емдеуде ядролық медицина қалай дамуда? Онсыз медицинаның болашағы бар ма? Ядролық медицинаның даму келешегі қандай? Оның елдің денсаулық сақтау жүйесіне ықпалы қандай? Осы және өзге де сұрақтарға онколог, жоғары санатты ядролық медицина дәрігері Қуантқан Жабағин сұхбат барысында жауап берді.

- Қуантқан Талғатұлы, ядролық мединцнаның онкологиялық ауруларды диагностикалау мен емдеудегі маңызы қандай?

- Ядролық медицина онкологиялық ауруларды диагностикалау мен емдеуде негізгі мәнге ие. Диагностиканың негізгі әдістерінің бірі – позитронды-эмиссиялық томография (ПЭТ-КТ). Бұл ісіктерді ерте сатысында анықтауға мүмкіндік беретін жоғары дәлдіктегі әдіс. Қазақстанда мұндай зерттеулер жыл сайын 35 мыңнан астам пациенттен өтеді. Президенттің Іс Басқармасы Медициналық орталығы ауруханасының ядролық медицина орталығы ПЭТ-диагностикасында практикалық денсаулық сақтауға 7 жаңа радиофармпрепаратты енгізген Қазақстандағы жалғыз орталық болып табылады. Заманауи жабдықтар – бір фотонды-эмиссиялық компьютерлік томография (ОФЭКТ-КТ) және сцинтиграфия, дәрігерлерге қатерлі ісік диагнозын қойып қана қоймай, емдеудің тиімділігін бақылауға көмектеседі. Әдістер зерттеуді жасушалық деңгейде жүргізуге мүмкіндік береді, бұл емдеу нәтижелерін айтарлықтай жақсартады.

- Ядролық медицина қатерлі ісікті емдеуде қаншалықты тиімді?

- Ядролық медицина ісіктерді емдеудің ең тиімді кезеңдерінде анықтауға мүмкіндік береді және диагностиканың дәлдігі онкологияда шешуші рөл атқарады. Бұл емделушілер үшін емдеу сапасы мен нәтижелерін жақсартып қана қоймайды, сонымен қатар медициналық ресурстарды ұтымды пайдалануға ықпал етеді. Онкологиялық ауруларды емдеудің заманауи хаттамаларында ядролық медицина дәрігерлерге негізделген шешімдер қабылдауға және пациенттердің өмір сүру сапасын жақсартуға мүмкіндік беретін кешенді тәсілдің маңызды құрамдас бөлігіне айналады. "Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігінің өзекті статистикалық материалдарына сәйкес, бүгінде көптеген ауруларды емдеуде қол жеткізілген жетістіктерге қарамастан, жүрек-қантамырлары, онкологиялық аурулардан болатын өлім-жітім айтарлықтай жоғары деңгейде қалып отыр, соның арқасында ядролық медицина саласындағы диагностика мен терапияның жаңа әдістерін әзірлеу және енгізу ерекше маңызға ие болуда.

- Еліміз бірінші рет ядролық медицинаға қашан бетбұрыс жасады? Яғни алғашқы ядролық медицина орталығы қашан ашылды?

- Алғашқы ядролық медицина орталығы 2008 жылы ашылды, бүгінде Қазақстанда қатерлі ісік диагностикасы мен емдеудегі елеулі прогреске ықпал ететін осындай 9 орталық жұмыс істейді. Елеулі инвестициялар осы саланы дамытуға бағытталады. Онкологиялық аурулармен күрес жөніндегі 2023-2027 жылдарға арналған кешенді жоспар шеңберінде Ақтөбе, Қарағанды және Өскеменде жаңа орталықтар ашу және жабдықтар сатып алу жоспарлануда. Бұл диагностикалық зерттеулердің санын көбейтеді және қол жетімді емдеуді қамтамасыз етеді. Радиофармацевтикалық препараттар өндірісі және Радионуклидтік терапия радиофармацевтикалық препараттар (РФП) ядролық медицинада маңызды рөл атқарады. Олар арнайы циклотронды өндіріс кешендерінде синтезделеді және диагностика үшін де, терапия үшін де қолданылады.

- Қазіргі уақытта елімізде қанша ядролық медицина орталығы бар?

- Қазақстанда Алматыда (ядролық физика институты), Астанада (Республикалық диагностикалық орталық, Президент істерін басқару Медициналық орталығының ауруханасы) және Семейде (ядролық медицина орталығы) орналасқан осындай 4 кешен жұмыс істейді. Кешендер бүкіл елді қатерлі ісік пен басқа ауруларды диагностикалау үшін қажетті радиофармацевтикалық препараттармен қамтамасыз етеді. РФП өндірісі өсуді жалғастыруда, бұл қол жетімді емдеу әдістерінің ауқымын кеңейтуге мүмкіндік береді. Ядролық медицинадағы ең перспективалы бағыттардың бірі-Семейдегі ядролық медицина орталығында қалқанша безінің қатерлі ісігін емдеу үшін қолданылатын Радионуклидтік терапия. Бұл әдіс ісік жасушаларына мақсатты әсер ету үшін денеге радиоактивті заттарды енгізуге негізделген.

- Радионуклидті терапияның ерекшелігі неде?

- Радионуклидтік терапия жоғары дәлдікпен және сау тіндерге аз әсер етеді, бұл оны қауіпсіз және тиімді етеді. Жақын арада лютеций-177 көмегімен простата обырын емдеуді және самариймен-153 сүйек метастаздарын емдеуді қоса алғанда, Радионуклидтік терапия мүмкіндіктерін кеңейту жоспарлануда. Әдістер ауырсыну синдромдарын азайту арқылы ісіктердің дамуын бәсеңдетуге және пациенттердің өмір сүру сапасын жақсартуға көмектеседі. Ядролық медицинаның халық үшін қолжетімділігі ядролық медицинаның дамуына қарамастан, мұндай емдеу әдістерінің қолжетімділігі Қазақстанның кейбір өңірлерінде шектеулі болып қала береді.

- ПЭТ-диагностикалауды диагностикалық қолданудың қажеттілігі қалай есептеледі?

- ПЭТ диагностикасын диагностикалық қолдану қажеттілігі халық санына, жас құрылымына және өңірлердегі сырқаттанушылық көрсеткіштеріне сәйкес есептеледі (онкопатология көрсеткіштеріне ерекше назар аударылады). ДДҰ мамандары халықтың қажеттіліктерін толық қанағаттандыру үшін 1 миллион тұрғынға 1 ПЭТ сканері қажет деп санайды. 2024 жылға Қазақстанда 34 760 ПЭТ-КТ-зерттеулер жүргізу жоспарланған, бұл өткен жылмен салыстырғанда 15 пайызға артық. Бұл диагностиканың осы әдісіне, әсіресе онкологияға деген сұраныстың артып келе жатқанын көрсетеді. Айта кетейік, Қазақстанда ПЭТ-КТ ТМККК және СМС шеңберінде тегін ұсынылады.

- Салада мамандар жеткілікті ме?

- Кадрлар ядролық медицинаның дамуында шешуші рөл атқарады. Радиохимия, медициналық физика және радиофармацевтика саласында жоғары білікті мамандарды даярлау жаңа технологияларды табысты енгізу үшін ерекше маңызға ие. Қазақстанның ядролық медицина орталықтарында дәрігерлер ғана емес, инженерлер, радиациялық физиктер, радиофармацевтер, радиохимиктер және басқа да мамандар жұмыс істейді. Бұл саланы дамытудың маңызды факторы үздіксіз оқыту мен халықаралық ынтымақтастықты қолдау болып саналады.

- Елдегі ядролық медицинаның келешегі қандай деп ойлайсыз?

- Қазақстанда ядролық медицинаны дамыту үшін барлық ресурстар бар. Елде жаңа технологияларды, сондай-ақ дамыған ғылыми және өндірістік базаны енгізуге ұмтылатын жоғары білікті мамандар бар. Негізгі жетістіктердің бірі-медицинада қолданылатын радиофармацевтикалық препараттардың 90% қамтамасыз ететін ядролық физика институты. Қазақстанда ядролық медицина дамуын жалғастыруда, алдағы жылдары өндірістік қуаттылықты одан әрі кеңейту және диагностика мен емдеудің жаңа әдістерін енгізу күтілуде. ПЭТ-КТ аппараттарының санын көбейту және радионуклидтік терапияны дамыту онкологиялық аурулармен күресте маңызды қадамдар болады. Озық технологияларды енгізудің арқасында Қазақстандағы пациенттер шетелге бармай-ақ заманауи ем ала алады, бұл өмір сапасын едәуір арттырады және терапия нәтижелерін жақсартады.

- Әңгімеңізге рахмет!