Мемлекеттік тіл барлығымызды біріктіреді – мектеп директоры
Жамбыл облысы. BAQ.KZ тілшісі. Күні кеше «Бірліктің, татулық пен келісімнің 30 жылы» тақырыбымен өткен Қазақстан халқы Ассамблеясының XXIX сессиясында Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев мемлекеттік саясат пен ұлттық тұтастықтың берік арқауы болуға тиіс бес қағидаттың бірі ретінде қазақ тілінің біріктіруші рөліне айрықша тоқталды. Бүгінде елімізде татулықтың туын көкке көтеріп қана қоймай, мемлекеттік тілдің де мәртебесін биіктетіп жүрген өзге ұлт өкілдері аз емес. Солардың бірі – Тараз қаласындағы №34 орта мектептің директоры Динара Нұралиева. Біз алқалы басқосудан кейін патриот педагогпен жүздесіп, сұхбаттасқан едік.
– Динара Хатамқызы, Қазақстан халқы Ассамблеясының XXIX сессиясынан қандай ой түйдіңіз?
– Бірлікті бекемдеуге бағытталған әрбір басқосудың маңызы зор. Дегенмен Қазақстан халқы Ассамблеясының XXIX сессиясының салмағы бөлек болды. Жиынның «Бірліктің, татулық пен келісімнің 30 жылы» деп аталуының өзі көп жайтты аңғартып тұр. Биыл еліміз үшін айтулы мереке. Қазақ халқында «Отызында орда бұзбаған қырқында қамал алмайды» деген сөз бар. Сол айтқандай, біз тәуелсіздік жылдарында ғасырға бергісіз ғаламат белестерді бағындырдық. Ең бастысы, татулық пен тұрақтылық орнығып, дамудың қазақстандық моделі қалыптасты. Біз көп жағдайға салыстырмалы түрде қараймыз ғой. Әлемде болып жатқан жағдайларға зер сала отырып, шүкір дейміз. Әрине, бұл жерде Елбасымыз Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаевтың еңбегі ұшан-теңіз. Тұңғыш Президентіміздің бастамасымен құрылған Қазақстан халқы Ассамблеясы да ұлттар мен ұлыстарды ұйыстырып, достық дәнекері болып келеді. Бұл – көптеген ел қызыға қарайтын бірегей институт. Ал басқосуда Қазақстан халқы Ассамблеясының рөлін одан әрі нығайтуға бағытталған шешімдер қабылданды. Біз жүйелі жұмыстарды жемісті жалғастыруға аянбай атсалысатын боламыз.
Осы орайда айта кету керек, сессия барысында Елбасымыздың мемлекеттік тілдің маңыздылығы туралы айтқан ойлары өте орынды деп есептеймін. «Қаншама жастар Ассамблея атынан өмірге жолдама алды. Ассамблея айналасындағы жұмыс барысында мемлекеттік тілді меңгеруге мүмкіндік жасалды. Қазіргі кезде бұл адамдар жауапты қызметтерде жүр, бірнеше тілде емін-еркін сөйлей алады» деді Тұңғыш Президент. Расында да, өзге ұлт өкілдері арасында мемлекеттік тілді меңгергендердің қатары артып келеді. Бірақ әлі де немқұрайдылық басым. Қазақстанда өсіп-өндік пе, туған еліміздің тілін білуге міндеттіміз! Шыны керек, кейбір адамның енжарлығына қарап, қынжылатыным бар.
– Өзіңіз қазақ тілін қанша уақытта меңгеріп алдыңыз?
– «Талпынған жетер мұратқа» дегендей, мен мемлекеттік тілімізді бір жылда меңгеріп алдым. Өзім орыс мектебінде оқыдым. Қ.А.Ясауи атындағы Халықаралық қазақ-түрік университетін ағылшын және түрік тілдері пәнінің мұғалімі мамандығы бойынша тәмамдадым. Еңбек жолымды 2003 жылы Жамбыл ауданындағы «Балдәурен» балабақшасында тәрбиеші болып бастадым. Үш жылдан кейін тіл маманы болып ауыстым. Дүнген отбасында өскен маған оқу-тәрбие жұмыстарын қазақ тілінде жүргізу оңайға соққан жоқ. Бірақ алдыма айқын мақсат қойдым. «Қалайда бір жылдың ішінде қазақ тілін меңгеруім керек» деп шештім. Педагогикалық терминдер де күрделірек қой. Жатпай-тұрмай іздендім. Ұлы ақын Абай Құнанбайұлының шығармаларын, қазақ халқынан шыққан ғұламалардың нақыл сөздерін көп оқыдым. Бұл тұрғыда маған университетте бірге оқыған курстастарым мен араласатын достарым көп көмектесті. Сосын Жамбыл облыстық тілдерді дамыту басқармасы ұйымдастыратын байқауларға қатыстым. Жүлделі орын алған сайын өз-өзімді шыңдай түстім.
Жалпы көп тіл білген адамның ырысы да арта түседі. Осы орайда мен Елбасымыздың «Үш тұғырлы тіл» саясатын қолдаймын. Тұңғыш Президентіміз 2015 жылы өткен Қазақстан халқы Ассамблеясының ХХІІ сессиясында «Біз үштілділікті дамыту қарқынын үдетіп отырмыз. Бұл ойдан шығарған дүние емес, қажеттілік. Қазірдің өзінде қазақстандықтардың 20 %-ы ағылшын тілін меңгерді. Яғни, үш тілді меңгеру, білу - бұл жаһандық әлемге жолдама деген сөз. Бұл адамның өмірдегі табыстылық, жетістік принципі деді ғой. Мен де қандай жұмыс атқарсам да осы қағиданы ұстанып келемін. Балабақшада жұмыс істеп жүрген кезімде «Үш тілділік патшалығына саяхат» деген тақырыпта авторлық бағдарлама жаздым. Сол еңбегім басшылар мен ата-аналар тарапынан қолдау тауып, тәжірибе ретінде облыстағы мектепке дейінгі мекемелерге таратылды. Кейін де осы ұстанымнан айныған жоқпын. 2007 жылы №34 орта мектепке ағылшын тілі пәнінің мұғалімі болып орналасып, 2012 жылы директордың орынбасары қызметіне көтерілдім. Ал 2016 жылдан директор болып тағайындалдым. Осындай жетістіктерге жетуімде тіл білгендігімнің септігі тиді деп нық сеніммен айта аламын. Қазіргі уақытта мектептегі оқу-тәрбие жұмыстарын үш тілді сабақтастыра отырып жүргізудеміз.
– Жоғарыда тіл білуге құлқы жоқ адамдарға қынжыламын деп қалдыңыз. Мемлекеттік тілдің қолданыс аясын кеңейту үшін нақты қандай шаралар қолданылуы керек деп есептейсіз?
– Өте орынды сұрақ. Тәуелсіздіктің 30 жылдық белесін еңсеріп отырмыз. Мемлекет тарапынан азаматтардың тілді үйренуі үшін барлық жағдай жасалды. Қаншама орталықтар ашылды? Көптеген байқау өткізіліп жатыр. Небір курстар бар. Әдістемелік нұсқаулықтар да жетеді. Енді бюджеттің қаржысын қашанға дейін шашамыз?
Жалқаулық жақсылыққа жетелемейді. «Ерте тұрған еркектің ырысы артық, ерте тұрған әйелдің бір ісі артық» деген мақал бар. Жасалып жатқан мүмкіндікті тиімді пайдаланып, сәл ізденсек, тіл үйренудің түк те қиындығы жоқ. Кейде КСРО кезіндегідей міндеттеу де керек-ау деп ойланамын. Неге? Өйткені талап болмаған жерде талпыныс та болмайды.
Біздің мектеп – аралас білім ошағы. Қызметкерлер де, оқушылар да әр ұлттың өкілдері. Бірақ біз мемлекеттік тілге басымдық береміз. Басында осы қызметке жаңадан тағайындалғанымда қызметкерлер түсінеді ме, түсінбейді ме, тек қана қазақ тілінде сөйлесіп, тапсырма беретінмін. Түсінбесе өзгелерден сұрайды. Сөздіктен қарайды. Қайта келіп нақтылайды. Ал қазір бір қалыпқа түсті. Ойын дұрыс жеткізе алмай тұрса, келемеждемейміз. Керісінше, көп болып көмектесеміз. Сабақтардың да тілді шұбарламай, таза өтуін қадағалаймын. Мектеп жанындағы шағын орталықта да сондай тәртіп. Өзге ұлт өкілдері балаларын неге қазақ топтарына беріп жатыр? Мемлекеттік тілді меңгерсін, еліне қызмет етсін деген ниет. Ендеше, біз неге олардың сеніміне селкеу түсіруіміз керек? Қазір қарап тұрсаңыз, алдыңыздан шыққан кез келген оқушы «Сәлеметсіз бе?» деп қазақ тілінде амандасады. Біз педагогтарды үнемі арнайы курстарға қатыстырып, жаттықтырып отырамыз.
Сосын жеткіншектерді патриоттық рухта тәрбиелеуге күш салудамыз. Наурызда ұлттық салт-дәстүрлер айлығын жариялаймыз. Мұғалімдер де, оқушылар да ұлттық үлгіде киінеді. Сонымен қатар үлкен үзіліс кезінде бір апта қазақ тіліндегі патриоттық әндерді қосыла шырқаймыз. Айтпақшы, менің ұлым да қазақ сыныбына барады. Тілді жетік меңгерсін деп отбасымызда қазақша сөйлесеміз. Салт-дәстүр туралы айтып отырамыз ғой, тілашар тойында қазақ халқының жөн-жоралғысымен атқа мінгізіп, шашу шаштық.
Осы жерде айта кетейін. Біз аралас мектептерді кезең-кезеңімен толықтай мемлекеттік тілге көшіруіміз керек. Бұл – үлкен мәселе. Дегенмен, білім саласындағы бүгінгі ілгерілеу тенденциясы осы қадамға негіз болары анық. Мысалы, біздің мектеп алғашқылардың қатарында қосылуға дайын. Сонда мемлекеттік тілдің мән-маңызы да арта түсетіндігі сөзсіз.
– Міне, мамыражай мамырмен бірге Қазақстан халқының біргілі күні мерекесі де келіп жетті. Сөз соңында ізгі тілегіңізбен бөліссеңіз.
– Кең байтақ Қазақстан – біздің қасиетті Отанымыз. Бір шаңырақ астында тату-тәтті ғұмыр кешіп жатырмыз. Осы күнге дейін мені ешкім өзге ұлт өкілісің деп бөлген емес. Ынтымақ-бірлік деген осындай қарым-қатынастармен нығая түседі. Еліміз аман, жеріміз тыныш болсын! Әрбір отбасына ырыс қонсын! Мәңгілік елдің Мәңгілік тілі жасасын!
– Әңгімеңізге рақмет!