Депутаттар ДСМ-нің мониторинг топтары туралы бұйрық жобасын сынға алды

Нұр-Сұлтан, BAQ.KZ тілшісі. Мәжіліс депутаты Ғани Хамзин мониторингтік топтардың жұмысын сынға алып, осы мәселеге қатысты Премьер-министрдің орынбасары Ералы Тоғжановқа депутаттық сауал жолдады.

Ол «Ақ жол» фракциясы пандемия басталғалы бері мониторингтік топтардың бірқатар шектеуінің ақылға қонымсыздығы мен заңсыздығы туралы 20-ға жуық өтініш жолдағанын айтты.

Біз мониторинг жүргізу тексеру болып табылмайтынын және мемлекеттік бақылауға жатпайтынын тіркедік. СЭҚ өкілі болмаған кезде мониторингтік топтардың іс қозғауға құқығы жоқ, ал олардың іс-әрекеттері ақпарат жинауға ғана бағытталады. Бұл ретте мониторингтік топтың бизнес жұмысына араласуға құқығы жоқ және кәсіпкерлік қызметке кедергі жасай алмайды. Алайда мемлекеттік органдар бұл норманы бұрмалап, оны тек өз пайдасына бұрмалайтынын байқаудамыз, - деді депутат.

Хамзиннің сөзінше, жақында Денсаулық сақтау министрлігінің «Мониторингтік топтарды құру және мониторинг жүргізу тәртібін бекіту туралы» бұйрығының жобасы жарияланды. Бұл жоба Денсаулық туралы кодекстің 104-бабының 6-1-тармағына енгізілген тәсілдерге мүлдем қайшы келеді және кәсіпкерлердің осы нормаға енгізілген құқықтарын елемейді.

Біріншеден, Кодексте құрылған мониторингтік топтар туралы ақпарат оның құрамын, өкілеттіктерін, сондай-ақ олардың іс-қимыл алгоритмін қамтуға тиіс деп көзделген. Сонымен қатар жобаның 5-тармағында топтардың құрамына әкімдіктердің, полицияның, қоғамның өкілдері мен волонтерлер, сондай-ақ басқа да мүдделі тұлғалар кіретіні көрсетілген. Топ мүшелерінің, мысалы, еріктілердің немесе «басқа мүдделі тұлғалардың» өкілеттіктері мен тәртібі қайда деген сұрақ туындайды? Егер олардың өкілеттіктері анықталмаса, онда оларды топ құрамына енгізу Кодекске қайшы келеді, - деп айтты Мәжіліс депутаты өз сауалында.

Сонымен қатар екіншіден, Кодексте мониторингтік топтардың кейіннен СЭҚ-ке жіберу үшін ақпарат жинауды жүзеге асыратыны көзделеді. Бұйрық жобасы денсаулық сақтау субъектісінің эпидемияның пайда болуы немесе таралу қаупі туралы ақпарат беретінін анықтады. Бұл жағдайда мониторингтік топтарды құрудың қажеті жоқ, өйткені олардың жалғыз міндеті – ақпарат жинау.

Үшіншіден, бұйрық жобасының 10-тармағы нақты аумақта немесе учаскеде эпидемиологиялық ахуалдың нашарлауы туралы ақпаратты қоғамнан жасыруды тікелей көздейді. Контекст бойынша, бұл кәсіпкер үшін «кенеттен» бақылау мақсатында жасалады. Сонымен қатар Кодекстің нормасы, керісінше, мұндай топтардың қоғам үшін барынша ашық жұмысын талап етеді. Біз бизнестегі рейдтердің немесе бұтаға жасырынған «жол полициясының» әрекеттері қарапайым бопсалаумен аяқталатынын жақсы білеміз, - деп айтты ол өз сөзінде.

Ал төртіншіден, жобаның 19-тармағында мониторинг жүргізу барысында топ мүшелері материалдарды кейіннен СЭҚ органдарына жіберу үшін деректерді – деректемелерді, түсініктемелерді, тіркеуді – жинау бойынша шаралар қабылдайтынын көрсетеді.

Сонымен бірге Кодексте ақпарат жинау тек бұзушылықты фото және видеоға түсіруді білдіреді. Кәсіпкерлерді түсіндірме жазуға мәжбүрлеуге өкілетті тексеру жүргізу кезінде ғана жол беріледі.

Алайда Кодекстің көрсетілген нормасында мониторингтік тексеру немесе мемлекеттік бақылаудың өзге нысаны болып табылмайтыны анық жазылған. Демек, кәсіпкерді қандай да бір түсіндірме жазуға мәжбүрлеуге ешкімнің құқығы жоқ.

Бесіншіден, жобаның 25-тармағында құжаттары жоқ тұлғалар анықталған жағдайда, мониторингтік топ осы тұлғаларды көрсете отырып, СЭҚ органдарына жібере отырып, материалдар қалыптастырады деп көзделеді. Бірақ еріктілер немесе «басқа мүдделі тұлғалар» қандай бапқа негізделе отырып кенеттен еркін азаматтардан құжаттарын талап етеді? Бұл кодекстің жаңа нормасын ғана емес, азаматтардың, олардың ар-намысы мен қадір-қасиетінің қол сұғылмаушылығына кепілдік беретін Конституцияны да тікелей бұзу. «Ақ жол» фракциясы оларды Кодекстегі топтарды реттеуге тікелей қайшы келеді деп есептейді, осыған байланысты ҚР ДСМ «Мониторингтік топтарды құру және мониторинг жүргізу тәртібін бекіту туралы» бұйрығының жобасын кері қайтарып алуды және жобаны талқылаудан алып тастауды талап етеді, - деп айтты Ғани Хамзин сауалында.