Депутат: «Самұрық-Қазынаның» қарызы 7,5 трлн теңгеден асты

Нұр-Сұлтан, BAQ.KZ тілшісі. Мемлекет басшысы Парламент Мәжілісінің отырысында сөйлеген сөзінде «Самұрық-Қазына» қорының жұмысын қайта қарауды тапсырған болатын. Депутат Аманжан Жамалов осы мәселеге қатысты Премьер-министр Әлихан Смайыловқа депутаттық сауал жолдады.

Депутат айтқандай, қазір қоғамда қордың тағдырына қатысты қызу пікірталас жүріп жатыр. 

«Самұрық-Қазынаны» құру кезінде ұлттық компанияларды кәсіби корпоративтік басқару арқылы олардың қызметінің тиімділігін арттыру мақсаты қойылғаны есімізде. Бұл рентабельділік және мемлекеттік бюджетке аударымдардың өсуін қамтамасыз ету туралы болды. Бұл мақсат орындалды ма? Бүгінде біз осы уақыт ішінде «Самұрық» компаниясынан мемлекеттік бюджетке түсетін дивиденд көлемі олардың инвестициялық жобаларына бюджеттен бөлінген қаражаттан айтарлықтай аз болғанын көріп отырмыз. Мәселен, 2019 жылы «Самұрық» бюджетке 120 млрд теңгеге дивиденд төлеген. Ал таза пайда 1,4 трлн теңгені құрады, - деп айтты депутат Аманжан Жамалов.

Оның сөзінше, қор қаражаттың басым бөлігін иеліктен шығаруда да, несиелер тартуда да дербес саясат жүргізді. 

Бүгінде қордағы үлесті әрбір азаматқа үлестіру туралы ұсыныстар бар. Бір қарағанда, идея өте тартымды. Алайда, есептеп қарасаңыз, «Самұрықтың» қазіргі қаржылық жағдайындағы мұндай үлестен түсетін табыс айына бір адамға небәрі 500 теңгені құрайды екен. Сондықтан, «қылыш сермеп», барлығын ретсіз жауып, модернизациялаудың орнына, қордың неліктен тиімсіз болып шыққанын талдау керек, - дейді Мәжіліс депутаты.

Ол үшін қандай шаралар қабылдау керек?

1. Қордың негізгі және бейінді емес активтеріне кешенді аудит жүргізу. Бейінді емес компанияларды бәсекелестік ортаға ауыстыру туралы шешім қабылдау.

2. Барлық мамандандырылған компаниялардың жұмысын бағалау қажет. Оларды қаржылық сауықтыру және содан кейін ғана қор нарығы арқылы, оның ішінде халықтық IPO арқылы сату туралы шешім қабылдау. Азаматтар қордағы үлесті иелену құқығын қандай форматта алса да, мұндай бағалаусыз және оны жарияламай, олар өздеріне не ұсынылып жатқанын білмей қалады - нақты инвестициялық кіріс пе, әлде үлкен қарыздар ма? Бұл сұраққа нақты жауап бермесеңіз, қазіргі және болашақ әлеуетті инвесторлар да тасада қалады.

Өйткені, «Самұрық-Қазынаның» қарызы 7,5 триллион теңгеден асты. Бұл шамамен 18 млрд АҚШ долларын құрайды. Қордың қызметіне, оның ұйымдық құрылымын өзгертуге қатысты шешімдерді қабылдау кезінде қордың ірі сыртқы қарыз алуын ескеру қажет. Еске сала кетейік, «Самұрық» шығарған еурооблигациялар мен ұлттық компаниялар алған сыртқы қарыздар негізгі қарызды уақтылы өтеуді, пайыздарды, өсімпұлдарды және өсімпұлдарды өтеуді көздейді. Егер қорды реформалау туралы шешімдер ойластырылмаған болса, бұл несие берушілер арасында алаңдаушылық тудырады. Олар кез келген уақытта пайыздық мөлшерлемені көтере алады немесе қарызды мерзімінен бұрын өтеуді талап ете алады және кез келген жағдайда бұл міндеттемелерге Үкіметтің атынан өкілдік ететін мемлекет жауапты болады, - деп айтты Жамалов депутаттық сауалында.

3. Қордан барлық аударымдар орталықтандырылып, мемлекеттiк мiндеттердi iске асыру үшiн республикалық бюджетке түсуге тиiс. Жобаларды жүзеге асыру үшін ұлттық компаниялардың барлық тікелей трансфертін алып тастау керек. Барлық қаражат тек республикалық бюджетке түсуі керек.