Дәрігер: Қазір көп дерттің асқынуына стрестік жағдай себеп болып отыр

Қазіргі таңда симптомсыз, яғни ешқандай белгілерсіз пайда болатын дерт түрі көбейіп барады. Сол үшін денсаулығыңызды үнемі назарда ұстап, тіпті еш жеріңіз мазаламаса да, тұрақты түрде тексерістен өтіп тұрудың маңызы өте зор, деп хабарлайды BAQ.KZ тілшісі.

Заманауи тілмен айтқанда, чек-аптан, яғни кешенді тексеруден өтудің пайдасы қандай? Консультациялық-диагностикалық орталық деген не? Осы және өзге де сұрақтарға сұхбат барысында Ұлттық ғылыми онкология орталығындағы күндізгі стационары бар консультациялық-диагностикалық орталықтың меңгерушісі Индира Құсайынова жауап берген болатын.

- Индира Берікқызы, әңгімемізді бастамас бұрын орталықтарыңыздағы консультативтік-диагностикалық орталықтың жұмысы қалай атқарылатынын түсіндіріп өтсеңіз...

- Кез келген пациент тексерілуді бастайды және былайша айтқанда, амбулаториялық қызмет арқылы медициналық мекемемен танысады. Біздің бөлім негізгі буын болып саналады. Біз консультативтік жұмыс атқарамыз, яғни консультациялық қабылдаулар жүргіземіз. Пациенттер стационарға жоспарлы түрде келіп түседі, алдын ала қажетті тексерулерден өтеді. Стационарлық емдеуге дейін барлық пациенттер емтихан қажет болған кезде амбулаториялық кезеңнен өтеді. Бұл тексерулерді біздің консультативтік-диагностикалық бөлімнің жағдайында жасауға болады. Осылайша, консультативтік-диагностикалық бөлім жағдайында медициналық манипуляцияның әртүрлі түрлері жүзеге асырылады, мысалы, терідегі түрлі ісіктерді кесу немесе жою, қалқанша безінің, сүт безінің, бүйректің биопсиясын жасау сынды жұмыстар біздің бөлімшенің міндетінде. Сондай-ақ біз пациенттерді күндізгі стационарға жатқызумен айналысамыз.

- Сіздердің бөлімшелеріңіздің басты міндеті қандай?

- Біздің негізгі міндетіміз – пациенттерге амбулаториялық кезеңде уақтылы, мамандандырылған консультациялық-диагностикалық көмек алу мүмкіндігін қамтамасыз ету болып саналады.

- Ұлттық ғылыми онкология орталығында бүгінгі таңда тексерудің қандай түрлері қолжетімді деп айта аласыз?

- Амбулаториялық тексеру аспаптық және зертханалық зерттеу түрлерін, сондай-ақ мамандардың кеңесін қамтиды. Науқасты маман дәрігер тексереді және науқасқа қандай тексерулерден өту керектігін көрсететін медициналық қорытынды алады. Нәтижелер негізінде қорытынды диагноз қойылып, одан әрі емдеу тактикасы анықталады. Сонымен қатар көптеген пациенттер хирургиялық араласудан бұрын мамандандырылған мамандардың кеңесін қажет етеді. Пациенттер онкологиялық бейіндегі барлық дерлік мамандардан кеңес ала алады: онколог, Онкогинеколог, онкогематолог, рентгенолог, химиотерапевт, онкохирург. Хирургтар сонымен қатар кеуде хирургі, гепатобилиарлы хирург, проктолог, маммолог және басқалар сияқты профильдерге бөлінеді. Біз неонкологиялық сипаттағы науқастармен де айналысамыз. Біздің орталыққа келіп нефролог, анестезиолог, кардиолог, жалпы тәжірибе дәрігері, гастроэнтеролог, травматолог, қан тамырлары хирургы, уролог, гинеколог, гематолог, комбустиолог және басқалардан, соның ішінде психолог пен психотерапевттен кеңес алуға болады. Яғни, біздің консультативтік-диагностикалық орталықта іс жүзінде онкологиялық және неонкологиялық бағыттағы барлық мамандар бар.

- Сіздердің консультативтік-диагностикалық орталықтарыңызға пациенттер қалай жүгіне алады?

- Біздің пациенттер орталықтан тексеруден өту үшін екі жолмен жүгіне алады: медициналық сақтандыру арқылы тегін немесе ақылы. Мысалы, егер біз медициналық сақтандыру туралы айтатын болсақ, онда пациент тұрғылықты жері бойынша емханадан біздің орталыққа жолдама алуы керек. Барлық қабылдаулар тек колл-орталықтың нөмірлері бойынша алдын ала жазылу бойынша жүргізіледі. Бізбен байланыс орталығы арқылы байланысуға болады. Біздің менеджерлеріміздің медициналық білімі бар, бұл біздің жұмысымызға көмектеседі. Дәрігердің кеңесін әлі алмаған кейбір науқастар тексеруді неден бастау керектігін білмейді, сондықтан біздің қызметкерлер оларды бағыттайды және кеңес береді. Сіз бізге мессенджер арқылы да хабарласа аласыз.

- Консультативтік-диагностикалық орталықта қанша пациент жылына тексерістен өтеді? Статистикалық деректермен бөлісе отырсаңыз...

- Жыл сайын пациенттердің саны артып келеді. 2023 жылы келушілер саны 2022 жылмен салыстырғанда 4 мыңға көп. Өткен жылы орталық 16 мыңнан астам науқасқа көмек көрсетті. Бұл зертханалық және аспаптық зерттеулерден өткендерді есепке алмай, консультациялық көмек алған адамдар.

- Ал күндіз стационар туралы не айта аласыз?

- Дүние жүзіндегі үрдіс бойынша ауруханаға жатқызу саны азайып келеді. Себебі барлық пациенттерге стационар жағдайында тәулік бойы бақылау қажет емес. Мен бұл жерде стационарлық емдеу қажет емес деп айтпаймын, бірақ егер пациентке тәулік бойы міндетті бақылау қажет болмаса, онда амбулаториялық емдеу қажет болуы мүмкін. Алайда, әрине, күндізгі стационар барлық науқастарға жарамайды. Әдетте, тексеруден кейін қандай емдеу әдісі белгілі бір науқасқа сәйкес келетіні туралы шешім қабылданады. Әрі қарайғы тактиканы мультидисциплинарлық топ, яғни құрамына медициналық директор, бөлім меңгерушілері және басқа да мамандар кіретін комиссия шешеді. Былайша айтқанда, науқастың тағдырын бір дәрігер шешпейді, әр пациентке жеке сәйкес келетін көпсалалы топ бар. Біздің бөлімде күндізгі стационар жұмыс істейді. Қазір бізде күндізгі стационарға арналған 30 төсек-орын бар. Біздің жағдайда терапевтік, онкологиялық профильдерді, сондай-ақ химиотерапияны емдеуге болады. Науқастар ауруханаға келіп, емделіп, бірнеше сағат бойы мамандардың бақылауында болып, үйлеріне қайтады.

- Консультативтік-диагностикалық көмек көрсету сапасны жақсарту үшін қандай жаңа технологиялар мен әдістерді қолдануға болады?

- Біздің негізгі қызметіміз — кеңес беру. Біздің дәрігерлер неғұрлым мамандандырылған болса, соғұрлым кәсіби көмек ұсына аламыз. Біздің мамандар жыл сайын Қазақстанда да, шетелде де білім алуда. Олар консультативтік қабылдауда өздерінің дағдылары мен білімдерін пайдалана отырып, ауруларды ерте кезеңде анықтауда жетілдіріледі. Өйткені, бірінші қадам кеңес беруден басталады. Біз жаңа орталыққа көшуді асыға күтеміз, онда жабдық заманауи және жетілдірілген болады. Жаңа жерде біздің бөлімшенің құрылымы өзгеріссіз қалады.

- Ал чек-ап деген не және ол не үшін қажет? Оқырмандарымызға осы жайлы түсіндіріп өтсеңіз...

- Чек-ап дегеніміз – бұл пациент денсаулығының жақсы екеніне көз жеткізу үшін нақты белгілері немесе шағымдары болмаса да, жалпы тексеруден өтуі. Чек-ап біздің елде бұрыннан белгілі және барған сайын танымал бола бастады. Көптеген тұрғындар оны жыл сайын профилактикалық жолмен өтеді. Кейбір науқастар біздің клиникада тексеруден өтуді жөн көреді. Біз мамандандырылған орталық болғандықтан, бізде кәсіби мамандар мен заманауи жабдықтар бар. Біз талдау нәтижелерінің дәлдігіне кепілдік бере аламыз. Бізде дайын әзірленген бағдарламалар бар. Мысалы, біздің орталықта темекі шегушілерге арналған чек-ап бағдарламасы бар, онда біз осы санаттағы адамдар үшін қандай тексеруден өту керектігін ойластырдық.

- Жаңа өзіңіз айтып өткен темекі шегушілерге арналған арнайы чек-ап бағдарламасынан басқа тағы қандай бағдарламаларды ұсына аласыздар?

- Әр түрлі ерекшеліктерді ескере отырып, әйелдер мен ерлерге арналған шағын скринингтік чек-ап бағдарламалары, сондай-ақ күрделі скринингтік бағдарламаларды әзірледік. Сонымен қатар жүрек-қантамырлары денсаулығын тексергісі келетін науқастар үшін жүрек тексерісі бар. Орталық онкологиялық ауруларға маманданғанымен, ол өзінің көп салалы сипатын сақтайды. Яғни біздің клиникада тұрғындар онкологиялық және неонкологиялық тексерулерден өте алады. Орталықта кардиологтар, невропатологтар, трансплантация, гематология және басқа да мамандар жұмыс істейді.

- Сіздің практикаңызда пациенттің еш шағымы болмағанымен тексеру барысында қандай да бір ауруы анықталған жағдайлар кездесті ме?

- Өкінішке қарай, ондай жағдайлар кездесіп тұрады. Адамның ешқандай шағымы жоқ деп айтуға болмайды. Көп жағдайда қатерлі ісік анықталған кезде пациент жалпы әлсіздік немесе жөтел сияқты шамалы белгілерді сезінеді. Онкологиялық аурулардың қатерлі ісікке айналуы – белгілі бір кезеңге дейін ол ешқандай белгілерді көрсетпейді. Ерте кезеңдерде адам өзін сау сезінуі мүмкін. Сондықтан мүмкіндігінше жылына бір рет тексеру ұсынылады. Денсаулық жағдайын білу үшін бір рет жалпы медициналық тексеруден өтуді ұсынамыз. Егер қандай да бір созылмалы аурулар болса, ұсыныстар беріледі, емдеу тағайындалады, пациентпен тамақтану, өмір салты және т.б. бойынша ұсыныстарды сақтау қажеттілігі туралы әңгіме жүргізіледі. Басқаша айтқанда, кеңейтілген тексеруден кейін біз тек емдеу бойынша ғана емес, сонымен қатар онкологиялық аурулардың алдын алу, сондай-ақ одан әрі тексерулердің жиілігі бойынша ұсыныстар береміз.

- Скрининг неден тұрады? Оны қаншалықты жиі өткен дұрыс?

- Скрининг – бұл шағымдары жоқ адамдарда ауруларды ерте анықтау үшін профилактикалық тексеру. Скринингтер тұрғылықты жері бойынша емханаларда жүргізіледі. Скрининг – бұл өте маңызды және қажетті тексеру. Біз пациенттерімізге скринингтен өтудің маңыздылығын түсіндіруге тырысамыз. Ол тегін негізде өткізіледі және міндетті болып саналады. Еліміздің Денсаулық сақтау министрлігі бекіткен бұйрықта скринингтен өтетін тұрғындар жалақысы сақтала отырып, жұмыстан үш күнге босатылатыны туралы нұсқаулар бар. Тексеру көбінесе қатерлі аурулардың бастапқы кезеңдерін анықтауға мүмкіндік береді.

- Өңірлермен бірге жұмыс істейсіздер ме?

- Иә, әрине, орталығымызда обыр ауруларын бақылауға арналған арнайы орталық бар. Бұл сектор онкологиялық қызметтің жұмысын үйлестіреді. Көптеген жағдайларда науқаста қатерлі ісік алғаш рет анықталады және мұндай жағдайларда тұрғылықты жері бойынша емханаға хабарлау қажет. Біз бекітілген үлгі туралы хабарлама береміз, онда аурудың сатысы, таралуы және одан әрі ұсынымдар көрсетіледі. Бұл емхана пациентті есепке алып, диспансерлеу үшін қажет.

- Орталықта аурудың профилактикасы үшін қандай шаралар ұйымдастырылады?

- Ең алдымен, пациенттермен әрбір консультацияда ағартушылық жұмыс жүргізіледі. Күту залында тексеру жүргізу қажеттілігі мен мерзімі, ерте өзін-өзі диагностикалау туралы парақшалар қойылады. Сонымен қатар орталық айына бір рет Ашық есік күндерін ұйымдастырады. Әрбір іс-шараның белгілі бір тақырыбы бар. Мысалы, ашық есіктердің соңғысының бірі тері меланомасына арналды.

- Қандай да бір бірегей қызмет түрін енгізу жоспарларыңызда бар ма?

- Болашақта онлайн-консультациялар өткізуді жоспарлап отырмыз. Біз қазіргі шындықты ескере отырып, мұндай қызметтің қажеттілігін мойындаймыз. Ол белгілі бір пациенттерге қолжетімді болады, барлық ақпарат біздің әлеуметтік желілердегі беттерімізде хабарланатын болады.

- Онкологиялық аурулардың алдын алу үшін халыққа қандай кеңес бересіз?

- Профилактика дегеніміз қаншалықты қарапайым болып көрінсе де, салауатты өмір салтын ұстануда жатыр. Бұл – басты негіздердің негізі. Бұл көбінесе адамның өмір салтына байланысты. Темекі шегушілерге келетін болсақ, өкпенің қатерлі ісігінің даму қаупі, әрине, жоғары, алкоголь асқазан-ішек жолдарының ауруларының даму қаупінің факторы болып саналады. 

Қазіргі заманда онкологиялық аурулар өлім-жітімнің басты себебіне айналып отырғаны өкінішті. Соңғы жылдары обырдың көп түрі «жасарып» кетті, жастардың арасында көп анықталуда. Әсіресе 25-35 жас аралығындағылар, сонымен қоса балалар арасында көбейіп кетті. Өкінішке қарай, бұл дерттен өзіңді және жақындарыңды толықтай қорғап қалу мүмкін емес. Қатерлі дертке кез келген адам шалдығуы мүмкін. Ісіктердің барлығы дерлік дененің қалыпты тіндерінде және көбінесе жасушалардың бөліну жылдамдығы жоғары тіндер мен мүшелерде дамиды (мысалы: тері, ішек, лимфа жүйесі, сүйек кемігі, сүйектер). Ісік жасушалары қалыпты жасушалардан ерекшеленеді, өйткені өлімнің орнына олар өсіп, бөлініп, жаңа патологиялық жасушалар түзеді. Ісік жасушалары әдетте адамның нашарлауына, әлсіздікке, тәбеттің төмендеуіне және салмақ жоғалтуға әкелетін улы заттарды шығарады. Қазіргі уақытта онкологияда қатерлі ісік ауруын емдеудің күшті әдістері бар, олар әсіресе ерте кезеңдерде табысқа жетуге мүмкіндік береді.

Кейінгі кезде денсаулық сақтау саласы аурудың дамуындағы стрестің маңыздылығына көбірек назар аударуда. Себебі, қазіргі қоғамда бәріміз, өкінішке қарай, барған сайын күйзеліске ұшыраймыз. Мазасыздық, үрейге бой алдыру және психо-эмоционалды шиеленіс әртүрлі аурулардың дамуына ықпал етуі мүмкін. Дұрыс тамақтану, жаттығу жасау, жаман әдеттерден бас тарту және ең бастысы — көтеріңкі көңіл күйді сақтау маңызды.

- Әңгімеңізге рахмет!