Бүгін – Мұстафа Өзтүріктің туған күні
ҚР таеквондо (WTF) федерациясының негізін қалаушы, халықаралық дәрежедегі жаттықтырушы, таэквондодан қара белбеу 6-дан иегері, ұлтжанды, біртуар азамат Мұстафа Өзтүрік көзі тірі болғанда бүгін 70 жасқа толар еді.
Мұстафа Кәбенұлы Әбдірахман 1954 жылы 23 қарашада Түркиядағы Мұсаходжалы ауылында туған. Басылымдарда жазылуынша Мұстафа Өзтүріктің үлкен нағашысы әйгілі балуан Қайысбай Иісұлы деген кісі болған екен.
Мұстафа Өзтүрік Стамбұлдағы орта мектепті бітіргеннен кейін, Тайвандағы экспериментальды университетті және сол елдегі Халықаралық қатынастар университетінің журналистика факультетін қоса бітірді. Осы елде жүріп, Корейдің көне спорт өнері таэквондоны үйренді. Ол жерде таэквондо спортынан үздік мәртебе алды, 6-шы дан дәрежесін иеленді. Сонымен қатар халықаралық жаттықтырушы мамандығын алды.
Кейін Түркияға қайтқаннан соң Ыстамбұлда алғашқы таэквондо мектебін ашты. Осы мектептен шыққан оның бір сыпыра шәкірттері Түркияның таэквондо федерациясында жоғары қызметтерде болған. Германияның Мюнхен қаласына қоныс аударған Мұстафа Өзтүрік осы қалада да өзінің таэквондо мектебін ашқан.
Ал 1990 жылы күзде Өзтүрік қазақ жастарын таэквондоға баулу үшін Қазақстанға біржола орнығып, 1991 жылы Қазақстан таэквондо федерациясын құрады. 1992 жылы Қазақстан Халықаралық таэквондо федерациясының (WTA) мүшесі болады. Осы жылы Мұстафа Өзтүрік Қазақстан азаматтығын алады.
Мұстафа Өзтүрік 1995 жылдың 15 наурыз күні Алматы қаласындағы ҚР Президенті Іс басқармасы Медициналық орталығының Орталық клиникалық ауруханасында қайтыс болды. Қарындасы Феруханның және туыстарының шешімімен Мұстафа Өзтүрік Ыстанбұлдағы қазақтар көптеп тұратын Гүнешлі ауданындағы зиратқа өзінің әкесінің жанына жерленеді.
Мұстафа Қабенұлы Әбдірахман Өзтүрік 24 қарашада Түркияның Ыстамбұл қаласында, басқа нұсқа бойынша Кайсери қаласына жақын Мұсаходжали ауылында дүниеге келген. Болашақ чемпион мектепті Стамбулда бітірген. 1975 жылы оқуын бітіріп, Мұстафа Тайбэйге аттанды. Онда Тайвань халықаралық саясат университетінің журналистика факультетіне оқуға түседі. Мұстафа университетте оқып жүргенде таэквондоға қатты қызыға бастады. Мұстафа бұл жекпе-жек өнерінде үлкен жетістікке жетті. Ол таэквондодан алты рет әлем чемпионы атағын жеңіп алды, 7-данның иегері және атақты бапкер атанды.
Мұстафа Брюс Лидің өзімен бір залда жаттығады деген аңыз бар. Ал атақты актер және жекпе-жек шебері оны тіпті фильмдеріне түсуге шақырды. Алайда, Өзтүрік актерлік тәжірибесі болмағандықтан бас тартты.
Кейінірек Өзтүрк оқиға желісі жекпе-жек өнері төңірегінде дамитын түрік фильмдерінде ойнайды. Сонымен қатар, ол «Алатай» фильмінің сценарийін жазып, ондағы басты кейіпкердің рөлін өзі сомдайды.
980 жылы университеттегі оқуын аяқтаған Мұстафа Түркияға оралып, ұлттық құраманың жаттықтырушысы болды. Сол жылы бұл елде таэквондо дамымағанымен, Мұстафа Өзтүрк Стамбул мен Мюнхенде таэквондо мектебін ашқанымен, Түркия құрамасы әлем чемпионатында екінші орынды жеңіп алды. 80-жылдардың ортасында Мұстафа Германияда тұрып, оның да өз шәкірттері болды.
1990 жылдың көктемінде комсомол комитетінің хатшысы Иманғали Тасмағамбетовтың шақыруымен онсыз да атақты спортшы Мұстафа Қазақстанға алғаш рет ұшады. Тарихи отанында Мұстафаны батырдай қарсы алды. Өзтүрік Қазақстанда болған уақытында қазақстандықтар үшін бірнеше көрсетілім қойылымдарын өткізеді.
Мұстафа сол жылдың күзінде Қазақстанға екінші рет ұшып келіп, республикадағы таэквондоның дамуын қолға алмақ.
Мұстафа Өзтүріктің өзі Қазақстанға оралғысы келетіні туралы қазақстандық БАҚ-қа берген сұхбатының бірінде былай дейді:
«Мен әлемді көрдім, бүгін мен өз елімді көрдім. Не айтайын, айырмашылық үлкен. Сондықтан мен өз Отанымда қалып, өз біліміммен, күш-қуатыммен Республикама көмектесуді жөн көрдім».
Мұстафаның арқасында елімізде қазақстандықтар таэквондо өнерін үйренетін бірнеше мамандандырылған мектептер құрылады. Мұстафа аз уақыттың ішінде қазақ шәкірттерін халықаралық деңгейге шығарып, олар АҚШ пен Түркияда өткен әлем чемпионаттарына қатыса бастады.
1991 жылы Мұстафа Өзтүрік Қазақстанда таэквондо федерациясының (WTF) құрылуына үлес қосты. Келесі жылы Мұстафа Қазақстан азаматтығын алады.
1993 жылы Мұстафа Өзтүріктің күш-жігерінің арқасында Қазақстан таэквондо федерациясы WTF Дүниежүзілік таэквондо федерациясының құрамына енеді.
Екі жылдан кейін, 1995 жылы Мұстафа шәкірттері әскерилер арасындағы таэквондодан жетінші әлем чемпионатына қатысып, Қазақстанға екі күміс және бір қола медаль әкеліп, жалпыкомандалық есепте Кореядан кейінгі екінші орынды жеңіп алды.
1994 жылы Мұстафа Өзтүрік Қазақстан Республикасы Парламенті депутаттығына кандидат болып, қажетті дауыс жинай алмағаны белгілі.
1995 жылы 15 наурызда 40 жасында Мұстафа Өзтүрік Алматыда кенеттен қайтыс болды. Спортшының анасы Разия апай ұлының денесін Түркияға алып барып, Стамбулдағы зираттардың біріне жерленген.
Мұстафа Өзтүріктің артында үш баласы қалды: бір ұлы мен екі қызы Мюнхен қаласында (Германия) тұрақты тұрады.
Бүгінгі күні Алматыда Мұстафа Өзтүрік көшесі бар, No15 үйде қазақ және орыс тілдерінде жазуы бар мемориалдық тақта орнатылған: «Бұл көшеге белгілі спортшы, Қазақстан Республикасының таэквондо федерациясының (WTF) негізін қалаушының есімі берілген. Өзтүрік Мұстафа Қабенұлы».
Қазір Қазақстанда бірнеше таэквондо мектебіне Мұстафа Өзтүрік есімі берілген. 2004 жылы Алматы облысы Талғар ауданы Бесағаш ауылында атақты спортшыға ескерткіш орнатылып, оның орындалуы жиі сынға ұшырады. 2014 жылы Нұрғалым Исабаев шәкірті Данияр Сарбасовпен бірге жаңа ескерткіш жасап, ол ескі ескерткіштің орнына, 29 орта мектептің жанына орнатылды.
Мұстафа Өзтүрік қазақтың талай ұл-қыздарының кумиріне айналды. Сондықтан да болар, Бесағаш ауылынан шыққан жас, бірақ бұрыннан танымал қазақ аралас жекпе-жек шебері Арман Әшімов аты аңызға айналған Мұстафа Өзтүріктің есімін бүркеншік ат етіп алған.
Мұстафа Өзтүрік Қазақстан халқының жадында ерліктің, адалдықтың, отансүйгіштіктің үлгісі ретінде мәңгі сақталады деп ойлаймын.
Мұстафа Өзтүріктңң есімі әлемдік спорт тарихында алтын әріптермен жазылды.
Белгілі спортшы, таэквондодан 6-шы дан иегері, Қазақстан таэквондо федерациясының (WTF) негізін қалаушы, көптеген чемпиондарды тәрбиелеген халықаралық дәрежедегі жаттықтырушы Мұстафа Өзтүріктің өмірінен қызықты деректер жинадық.
1. Мұстафа Өзтүрік – Түркиядан келген қазақ. Қазақ халқы үшін қиын жылдары оның отбасы Шығыс Түркістаннан қоныс аударған. Ержүрек бабалар Гималайдан асып, Үнді Кашмиріне жетіп, Түркияның Анадолы провинциясына (Анадолу) қоныстанды.
2. Әкесі Қабен қажы атақты балуан (балуан) болған. Түріктер оның өнеріне тәнті болып, Қабенді түрік ағайын деп атап, Өзтүрік деген лақап ат қояды.
3. Мұстафа Тайвань эксперименттік университетінде және халықаралық қатынастар университетінде оқыды. Мамандығы – журналист.
4. Кейбір мәліметтерге қарағанда, М.Өзтүрік әйгілі Брюс Лимен бір залда жаттығады. Брюс Ли актерлік жолды таңдады, ал Мұстафа толығымен спортқа кетті.
5. М.Өзтүрік – таэквондодан 6-дан бірінші қазақ иегері.
6. Германияда әскери қызметкерлер мен полиция қызметкерлеріне жекпе-жек өнерінен сабақ берді.
7. Мұстафа Өзтүрік қазақ тілінен басқа түрік, неміс, жапон, қытай, корей тілдерін білген.
8. Оның таэквондо мектептері Стамбулда ғана емес, Германияның Кельн, Мюнхен қалаларында да бар. Қазақстан тәуелсіздік алғаннан кейін Алматыда таэквондо мектебін ашты.
9. 1980 жылы Мұстафа Өзтүрік жаттықтыратын таэквондодан Түркия құрамасы әлем чемпионатында сенсациялық түрде екінші орынды жеңіп алды, бұған дейін бұл спорт түрі Түркияда дамымаған еді.
10. Мұстафа Өзтүрік алты көркем фильмге түсті. Ол «Алатай» фильмінің сценарийінің авторы. Көптеген фильмдерде басты рөлдерді сомдап, күрделі трюктерді өзі орындаған.
11. 1990 жылы көктемде комсомол хатшысы Иманғали Тасмағанбетовтің шақыруымен М.Өзтүрік ата-бабаларының туған жеріне келді.
12. Қазақстанға келген алғашқы сұхбатында ол: «Мен ұшақта қазақша сөйлейтін адамдарды көрдім, бір кезде домбыраның шерткенін естідім. Мен тұратын жерде сіз мұны көрмейсіз. Мен бұрын-соңды мұндай толқуды сезінген емеспін».
13. М.Өзтүрктің шәкірттері Америкада, Италияда, Англияда, Түркияда жүлделі орындарға ие болды.
14. 1994 жылы Мұстафа Өзтүрік Қазақстан Республикасы Парламентінің депутаттығына кандидат болды. Алайда белгісіз себептермен оның кандидатурасы өтпей қалды.
15. 1995 жылы 15 наурызда таңғы сағат 5.35-те чемпиондардың 41 жастағы чемпионы Мұстафа Өзтүрік қайтыс болды. Оның өміріне қастандық жасалды.
16. Мұстафа Өзтүрікті 17 наурыз күні Алматы орталық мешітінде соңғы сапарға шығарып салды. Жиналғандар спортшының денесін Орталық мешіттен Алматы әуежайына дейін 13 шақырым жерге апарды. Стамбулда жерленген.
17. Алматы көшелерінің біріне Мұстафа Өзтүрік есімі берілді.
18. Белгілі спорт журналисі Несіп Жүнісбаев М.Өзтүрік туралы «Мұстафа» кітабын жазды. Спортшының көзі тірісінде ол туралы деректі фильм түсіргендердің бірі болып деректі режиссер Халила Омаров болды.
19. 2014 жылы КТК телеарнасының тапсырысымен «Алаштың айбоз ұлы» деректі фильмі түсірілді. «31 арна» «Айтылмаған әңгіме» бағдарламасында көрермендерге аты аңызға айналған тұлға туралы қызықты деректер айтты.
20. Мұстафа Өзтүріктің әйелі мен балалары Германияда тұрады.