Балалар жылы. Осы уақытқа дейін қандай бастамалар жүзеге асырылды?
Нұр-Сұлтан, BAQ.KZ. Президент Жарлығына сәйкес 2022 жыл Балалар жылы деп жарияланды. Үкімет болса Балалар жылын өткізу жөніндегі іс- шаралар жоспарын бекітті.
Республикалық жоспардың мақсаты - балалардың дене бітімі, зияткерлік, рухани, имандылық дамуына ықпал ететін жағдайлар жасау жолымен олардың өмір сүру сапасын жақсарту, балалардың құқықтары мен заңды мүдделерін қорғауды қамтамасыз ету.
Жоспарға 66 іс-шараның ішінен баланың шығармашылық, спорттық, зияткерлік қабілеттерін дамыту мақсатына тікелей бағытталған 21 іс-шара кіреді. Пандемияның 2 жылы бұқаралық іс-шаралардың қысқаруына байланысты балалардың өзара қарым-қатынасының «жетіспеуіне» әкелді.
Республикалық жоспардан басқа, 17 өңірлік, 280 аудандық және қалалық, сондай-ақ білім беру ұйымдарының жоспары қабылданды. Балалар жылы жоспарлармен шектелмейді.
Мемлекеттік әлеуметтік қолдаумен 100% жекелеген санаттағы балалар қамтылған, оның ішінде 460 мың аз қамтылған отбасынан шыққан балалар және 22 мың жетім балалар мен ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балалар.
Республикада балалар саны 6 млн 300 мың баланы құрайды.
Сәуір-мамыр айларында балаларды әртүрлі шығармашылық және спорттық іс – шараларға тарту жандандырылды-5 айда 17 300 іс-шара өткізілді. Оған 2,5 млн.бала немесе оқушылардың жалпы санынан 75% қамтылды.
Әлеуметтік экономикалық статусы төмен 719 772 оқушының 566 085-і (78,6%) қамтылған.
Жыл басынан бері Үкімет келесі шараларды қабылдады:
- елімізде алғаш рет әл-ауқат индексі әзірленді және Қазақстан Республикасы Премьер-Министрінің 2022 жылғы 1 ақпандағы № 21-ө өкімімен бекітілді. Іске асыру процесі жүріп жатыр;
- 5 айда 34 мың орындық 322 балабақшаның 9,4 мың орындық 130-ы ашылды;
- 300 мың бала үйірмелер мен секциялармен қосымша қамтылады. қамту көрсеткіші 5% – ға артты-70,5% - дан 75,5% - ға дейін және 2 732 681 баланы құрады;
- алғаш рет Халықаралық зияткерлік, шығармашылық, спорттық олимпиадалардың 100 жеңімпазы мен жүлдегерлері "конкурстан тыс"қағидаты бойынша отандық жоғары оқу орындарының гранттарына ие болады;
– беделді халықаралық зияткерлік олимпиадалардың жеңімпаздары мен жүлдегерлеріне алғаш рет ақшалай сыйлықтар табыс етіледі (1 орын – 4,5 млн тг, 2 орын – 3 млн тг, 3 орын-1,5 млн тг). Сыйлықтар олардың ұстаздарына да беріледі;
- «Патриотизм және жаһандық құзыреттер» курсы алғаш рет енгізілуде;
- білім алушылардың білім сапасындағы алшақтықты азайту мақсатында алғаш рет 500 мың үлгерімі төмен және СЭС-і төмен оқушыларды қолдауға бағытталған «Цифрлық мұғалім» жобасы енгізілуде;
-мектеп-ата-ана қарым-қатынасының форматы өзгерді: әдеттегі ата-ана жиналыстарының орнына педагок-ата-ана консилиумдары өткізіледі;
- республиканың техникалық және кәсіптік білім беру ұйымдарында кадрларды даярлауға арналған мемлекеттік тапсырыс 45 мың орынға ұлғайтылды, қаржыландыруға қолдау көрсетілді.
Өңірлерде 19 түзету кабинеті және 7 оңалту орталығы ашылады
Балалар жылында мүмкіндігі шектеулі балаларға арналған 98 арнайы мектеп-интернатқа арнайы жабдықтар сатып алынады.Психологиялық-педагогикалық қолдау, ерекше білім беру қажеттіліктерін бағалау, мүмкіндігі шектеулі балаларды арнайы психологиялық-педагогикалық қолдауға мемлекеттік тапсырысты орналастыру қағидалары бекітілді.
2022 жылғы 1 қыркүйектен бастап «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне инклюзивті білім беру мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Қазақстан Республикасының 2021 жылғы 26 маусымдағы № 56-VII Заңына сәйкес ерекше білім берілуіне қажеттілігі бар балаларды арнайы психологиялық-педагогикалық (түзету) қолдауға мемлекеттік білім беру тапсырысы іске асырылатын болады;
Мамыр айынан бастап жасөспірімдер арасында депрессиялық мінез-құлық және суицидтік бейімділік белгілері туралы куәландыратын жарияланымдарды әлеуметтік желілерде мониторингтеу үшін жасанды интеллект технологияларын қолдана отырып, суицидтердің алдын алу бойынша «Alem Mental» ақпараттық жүйесі іске қосылды.
Жоба Қазақстанның коммуникациялық интернет ортасындағы суицидтік бейімділіктер мен көңіл-күйлерді қадағалауға, сондай-ақ алдын алу шараларын әзірлеуге мүмкіндік беретін шешімдердің біріне айналды.
Гранттық жобалар
ҚР БҒМ Ғылым комитетінің әлеуметтік маңызы бар гранттық жобалары іске асырылып жатыр.
- «Жастардың психоэмоционалдық жай-күйін диагностикалау мен жақсарту үшін онлайн - психологиялық көмектің зияткерлік жүйесінің прототипін әзірлеу» (2021-2023 ж.) - пайдаланушыларға онлайн-психологиялық көмек көрсету мақсатында кеңес беруді, психоэмоционалдық жай-күйін бағалауды, патологиялық белгілерін анықтауды жүзеге асыратын өзіне-өзі көмек көрсету бағдарламасы ретінде зияткерлік жүйенің прототипін әзірлеу;
- «Білім беру мекемелерінде физикалық буллингтің ықтимал фактілерін автоматты түрде анықтау үшін жасанды интеллект негізінде бағдарламалық шешімнің прототипін әзірлеу» (2021-2023 ж.) - жасанды интеллект негізінде шешімдер әзірлеу және олардың негізінде ҚР Білім беру мекемелерінде агрессивті мінез-құлық және ықтимал физикалық буллинг фактілерін автоматты режимде анықтауға қабілетті бағдарламалық-техникалық кешеннің прототипін жасау;
- 5 мемлекеттік органның (БҒМ, АҚДМ, ДСМ, Еңбекмині, ІІМ) бірлескен бұйрығымен ТЖС туындау қаупі бар аймақтағы отбасылар мен тұлғаларға көмек көрсету мәселелері бойынша ведомствоаралық өзара іс-қимыл алгоритмі бекітілген;
- 59 бағыттан тұратын мемлекеттік шығармашылық тапсырысқа тартылған шығармашылық үйірмелердің тізбесі бекітілді(ҚР МСМ 2021 жылғы 27 сәуірдегі №113 бұйрығы);
- 2021 жылмен салыстырғанда шығармашылық үйірмелерде қамту 88 111 балаға ұлғайтылды (МСМ деректері бойынша 7 223 үйірмеде – 250 709 бала);
- республикалық «Оқуға құштар мектеп» жобасы аясында балалар арасында оқырмандар қозғалысы жандандырылды, 6400 кітапханашы мен 3,4 млн. оқушы тартылды;
- Республика мектеп кітапханаларының кітап қоры 2,2 млн. дана жаңа көркем әдебиетке жаңартылды. Мектеп кітапханаларына орташа келушілер саны 10 есеге артты;
- балаларды қорғау, оның ішінде мектептерде тәрбие компонентін күшейту мәселелері бойынша мемлекеттік органдар мен ұйымдар қызметінің мониторингі жүйелендірілді. Министрліктің Республикалық әдістемелік тобы 10 өңірдің (Ақмола, Ақтөбе, Атырау, Жамбыл, БҚО, СҚО, Павлодар, Қызылорда, Маңғыстау облыстары және Нұр-сұлтан қаласы) 378 балалар мекемесінде болды;
- Балалардың құқықтарын қорғау саласындағы волонтерлік қозғалысқа "серпін" берілді. Үйде оқитын балаларға көмек көрсету бойынша «Мен сенің досыңмын» акциясына 6 мыңнан астам волонтер қатысты;
- алғаш рет «Балалар және театр» жобасы аясында «Қазақстан халқына» қорымен бірлесіп 500 мың балаға 6 театрға тегін абонемент ұсынылады;
- 5 айда 743 дебат клубы ашылды, ел бойынша көрсеткіш 120 мың жас дебатерді қамтумен 5 905 клуб құрылды;
Барлық білім беру ұйымдарында Қазақстан оқушылары мен олардың ата – аналарына тегін консультациялық көмек көрсету бойынша «Bala Qorgau» жобасы бойынша ҚР БҒМ БҚҚК QR-коды бар тақтайша орналастырылған-«balaqorgau» веб-сайты. Сайт мектеп оқушыларына және олардың ата-аналарына мектепте, үйде және көшеде қиындықтарға тап болған балаларға және олардың ата-аналарына тақтайшалардан QR кодын сканерлеу арқылы көмектесуге арналған. Сайтта проблемалық жағдайларды шешу бойынша кеңестермен 24/7 режимінде танысуға болады;
- алғаш рет мектеп автобустарының автопаркі ауқымды түрде жаңартылуда. жергілікті атқарушы органдар 515 мектеп автобусын сатып алуда;
- МСМ мүдделі мемлекеттік органдармен бірлесіп букмекерлік кеңсенің немесе тотализатордың аппараттық – бағдарламалық кешеніне байланыс желілері арқылы қосылған бағдарламалық қамтылым мен техникалық құралдардың жиынтығы түрінде мөлшерлемелерді есепке алу орталығын (бұдан әрі-МЕАО) енгізу бойынша жұмыс жүргізуде. Букмекерлік кеңседе, оның ішінде интернет желісінде ойыншыларды тіркеу МЕАО-да алдын ала тіркеусіз мүмкін болмайды. МЕАО құмар ойындарға қатысуды және кәмелетке толмаған адамдардың бәс тігуін шектеу мақсатында ойыншылардың жеке басын верификациялауды жүргізеді. МЕАО құрылғаннан кейін және толыққанды жұмыс істегеннен кейін 21 жасқа толмаған адамдар МЕАО-ға тіркеле алмайды және, тиісінше, заңды жолмен ұйымдастырылған бәс тігуге қатыса алмайды.
Сонымен қатар наурыз айында жалпы саны 6-дан 17 жасқа дейінгі 3 мыңнан астам баланы қамтитын «Ризашылық – мейірімділік бұлағы» жалпыұлттық мәдени-білім беру жобасы аяқталды. Жоба толеранттылыққа тәрбиелеу және көпұлтты Қазақстанның бірлігін сақтау арқылы балаларды адамгершілік жағынан дамыту мақсатында өткізілді. Дебатерлер арасында – үздік ораторлар мен талдаушылар; жетім балалар арасында-Үздік жас вокалистер, театралдар мен хореографтар; ЕБҚ бар балалар арасында – Үздік жас суретшілер мен сәндік – қолданбалы өнер шеберлері анықталды (5-т.).
БҒМ балаларды жыл бойы сауықтыру және жұмыспен қамту жүйесінің тиімділігін арттыру, осы саланың кадрлық әлеуетін дамыту бойынша жұмыс жүргізуде. Ол үшін жақында Балдәурен базасында балалар лагерлерінің студенттік педотрядтарының және ЖОО мен колледж педотрядтарының 111 мүшесінің қатысуымен «Балалық шақ навигаторлары» педагогикалық отрядтарының республикалық слеті өткізілді (5-т.).
Экскурсиялық-танымдық туризмді ілгерілету бойынша 22-т. орындау үшін 5 өңір: Алматы қаласындағы («Қазақфильм» атындағы АО) 1000-нан астам оқушы мәдениет мекемелерінде «кіріктірілген сабақтарға» қатысты. Шәкен Айманов атындағы драма театры), Нұр-сұлтан (Astana Opera), Шымкент (ж.Шанин атындағы драма театры), Ақтау (облыстық қуыршақ театры). Басқа өңірлерде де осындай жұмыстар басталды.
Барлық аймақтағы мектеп және студенттер парламенттерінен 350 мың жас саясаткер өзін-өзі басқаруды ұйымдастыруды дамыту тұжырымдамасы негізінде әртүрлі мектептегі танымдық, шығармашылық және еріктілер жобаларын дербес жүзеге асырады. Министрлік мектеп парламенттерінің 500 көшбасшысымен 8 онлайн тренинг ұйымдастырды. Бүгінгі таңда осы бағыттағы 7 өңірдің – Нұр-Сұлтан, Алматы, Жамбыл, БҚО, ШҚО, Қызылорда және Түркістан облыстарының қызметін ерекше атап өтемін (2-т.).
АҚДМ ақпараты бойынша, «Мүмкіндігі шектеулі балалары бар отбасыларға әлеуметтік-психологиялық қолдау көрсету» гранттық жобасы бойынша өтінімдерді тәуелсіз бағалау нәтижелері бойынша грант алушы «Самал» оңалту орталығын анықтады. Жоба мүгедек балалардың проблемаларына назар аудару, ерекше балаларды тәрбиелеп отырған ата-аналардың мінез-құлық үлгілерін өзгерту мақсатында жүргізіледі және 1000 адамды қамтиды.
500 мың баланы ақпараттық қамтыған «Жастар мен балалар арасындағы интернет-тәуелділік пен құмар ойындардың алдын алу» жобасы бойынша «Жас Отан» жастар қанатының республикалық қоры да грант алушы болды (18-т.).
«Әжемнің ертегілері» жобасы аясында Ұлттық академиялық кітапхана ақпан, наурыз, сәуір айларында 4-8 сыныптардың 50 оқушысына «Үлкен өнеге», «Тәрбие – тал бесіктен» танымдық сағаттарын, «Ертегілер елінде» бейне-оқылым өткізді.
Балалар жылын өткізу жөніндегі барлық ақпарат Министрліктің ресми интернет-ресурсында және әлеуметтік желілердегі парақшаларда жарияланады. Министрлік пен ОМО журналистердің 20 сауалына ресми жауап дайындады.
Сәуір айында Инновациялық психологиялық-педагогикалық идеяларды қолдану бойынша әр түрлі елдердің ғалымдары мен практиктерінің күш-жігерін біріктіру мақсатында Алматы қаласында Zoom-портал, Facebook, Youtube арқылы тікелей трансляциямен «Қазақстан Республикасындағы білім беру процесіне қатысушыларға тиімді психологиялық-педагогикалық көмек көрсету бойынша Инновациялық технологиялар» Халықаралық ғылыми-практикалық конференциясы өтті.
Қазақстанның барлық өңірі бойынша балалардың проблемаларын талдау Мемлекет басшысына енгізілетін Қазақстан Республикасындағы балалардың жағдайы туралы баяндаманы дайындау шеңберінде жыл сайын жүргізіледі.). Жүйелі проблемалар 2023-2027 жылдарға арналған балалар мүддесіне арналған жаңа ұлттық жоба аясында кезең-кезеңімен шешілуі тиіс.
Балалар жылын жүзеге асыру Үкіметтің ерекше бақылауында.