Астық өнімдерінің орнына астықтың өзін көбірек экспорттап отырмыз – сенатор
Сенатор Арман Өтеғұлов астық нарығындағы проблемалар туралы айтты, деп хабарлайды BAQ.KZ .
Қазақстан ұн мен макарон, яғни астық өнімдерінің орнына астықтың өзін көбірек экспорттап отыр. Ал көрші елдер қазақстандық астықты қайта өңдеп, оны халықаралық нарыққа жеткізуде. Бұл істі отандық ауыл шаруашылығы тауарын өндірушілер де жасай алар еді. Сенатор Арман Өтеғұлов өзінің депутаттық сауалында астық өңдеушілердің проблемалары туралы айтты.
Ұн экспорты бойынша Өзбекстан көшбасшыға айналып, жыл сайын бір миллион тоннаға дейін қазақстандық бидайды өңдеп, Ауғанстан нарығына ұсынуда. Биыл Өзбекстанға экспортталған бидай 1,3 млн тонна астық жөнелтілген. Қазіргі уақытта елдегі 250-ге жуық астықты өңдейтін кәсіпорындардың тек 70 ғана тұрақты жұмыс жасап отыр. Тәуелсіздік алған жылдары бұл кәсіпорындардың саны шамамен 2 мың болған, бүгінде 1750 астық өңдейтін кәсіпорын жабылып 70 мыңдай адам жұмыс орнынан айырылды. Ақсап тұрған бұл сала мемлекеттің мүддесіне және диханшылардың экономикалық жағдайына кері әсерін тиігізуде, - деді Арман Өтеғұлов.
Сенатор сонымен қатар Қазақстанның импорттық тұқымдарға тәуелділігіне алаңдаушылық білдірді. тұқымға деген тәуелділік импортқа байланған, Қазақстанда элиталық тұқымдардың үлесі – 7,1%. Сондай-ақ, елімізде бидай тұқымының 40% шеттен келеді. Бүгінде Ауыл шаруашылығы министрлігіне қарасты 12 ғылыми-зерттеу институты және элиталық 17 тұқым өндіруші шаруашылықтар жұмыс жасайды. Алайда осы иниституттар зерттеулерінің оң нәтижесі байқалар емес. Импорттық тұқымға деген сұраныстың азайғаны немесе елдегі өндірушілердің өнімінің молайғаны туралы дерек жоқ.
Елдің азық-түлік қауіпсіздігін және ауылшаруашылығы өндірушілерінің көрші елдермен бәсеке қабілетті болуын қамтамасыз ету бағытында нақты жобаларды іске асыруды ұсынып отырмыз. Элиталық шетелдің тұқымына деген тәуелділікті жою мақсатында арнайы бағдарлама әзірлеу керек. Астықты терең өңдейтін кәсіпорындардың санын арттыру, мемлекет тарапынан қосымша қаржыландыру мәселесі қаралуы тиіс. Кәсіпорындардың өнімдерін экспорттауға қажетті тетіктерді оңтайландыруды және қажет болған жағдайда экспорттық шығындардың бір бөлігін мемлекет тарапынан қаржыландыру туралы нақты шаралар қабылдау керек, - деді сенатор.
Еске салсақ, Қазақстанның Үкіметі биылғы жылы орташадан жоғары егін жинау қарсаңында астық, бірінші кезекте бидай экспортын ұлғайту мүмкіндіктерін талқылауда. Астықтың үлкен ауыспалы қалдықтары кезінде (1 шілдеге 6,1 млн тонна, оның ішінде 4,5 млн тонна – азық-түлік, 1,4 млн - жемдік) сақтау үшін қуаттың жетіспеу қаупі бар. Бұл жағдайды салалық одақтардың қатысуымен вице-премьер Серік Жұманғариннің төрағалығымен өткен кеңеске талқыланды.
Қазіргі уақытта Қазақстанда астық сақтауға арналған сыйымдылықтардың көлемі шамамен 30 млн тоннаны құрайды, оның 13,4 млн тоннасы 191 лицензияланған астық қабылдау кәсіпорнына, ал 16,6 млн тоннасы ауыл шаруашылығы өндірушілерінің астық қоймаларына тиесілі. Бұл қуаттар орташа жылдық өнім көлемін және ауыспалы астық қорын сақтау үшін жеткілікті.
Ауыл шаруашылығы вице-министрі Азат Сұлтанов атап өткендей, қолайлы ауа райы жағдайлары мен егіннің қазіргі жағдайы егін жинау көлемін орташа көрсеткіштерден жоғары болжауға мүмкіндік береді.
Астық қоймаларында осындай үлкен өтпелі қалдықтар болған жағдайда әкімдіктер жаңа егіннің астығын қабылдау және кептіру қуаттылығы бойынша барлық ұйымдастырушылық мәселелерді пысықтауы қажет, сондықтан астық қолайсыз жағдайда егістіктерде ылғалды болып қалмайды, — деп атап өтті вице-министр.
Сондай-ақ, жиналыста астық қалдықтарын, ең алдымен, экспортқа жылдам өткізу нұсқалары талқыланды. 2023 жылы Қазақстаннан Қытайға темір жол арқылы астық жүктерін жеткізу көлемі рекордтық 2,2 млн тоннаға жетті. Бұл 2023 жылдың наурыз айынан бастап астық жүктерін астық тасымалдаушылармен қайта жөнелтудің арқасында мүмкін болды.
ҚТЖ ҰК басқарушы директоры Бауыржан Урынбасаровтың айтуынша, биыл темір жол арқылы 757 мың тонна астық әкетілді, екінші жартыжылдыққа арналған жоспар 1,25 млн тоннаны құрайды. ҚТЖ жөнелтушілер арасында пойыздарды біркелкі бөлу кезінде Қытайға 2 млн тоннадан астам астық жіберуге дайын.
Серік Жұманғарин сонымен қатар Қытай тарапымен астықты автомобиль көлігімен жөнелту мүмкіндігін талқылауды ұсынды.
Сонымен қатар, вице-премьер АШМ-ге астық кептіру жабдықтарын сатып алу үшін аграрийлерге жеңілдікті қаражат бөлу мүмкіндігін қарастыруды, сондай-ақ облыс әкімдіктерімен бірлесіп егін жинау уақытына уақтылы дайындық бойынша барлық қажетті шараларды қабылдауды тапсырды.
Қазақстанда 6,4 млн тонна астық бастырылды. Бұл туралы еліміздің Ауыл шаруашылығы министрлігінің баспасөз қызметі хабарлап отыр. Оның ішінде бидайдың өнімділігі 4,5 млн тонна, көкөніс дақылдары 1,5 млн тонна, бақша дақылдары 2,3 млн тоннаға жуықтайды. Егін жинау науқанына 149,9 мың трактор, астық жинайтын 37,6 мың комбайн, 14,9 мың орақ және 195 мың бірлік басқа техника жұмылдырылды.