Анкарадағы келіссөздер: Тоқаевтың Түркияға сапарында не талқыланды?

Кеше, 29 шілде күні Қазақстан Президенті Қасым-Жомарт Тоқаев Түркия Республикасына ресми сапармен барып, екі ел арасындағы жан-жақты серіктестікті жаңа деңгейге көтеретін маңызды келісімдерге қол қойды. BAQ.KZ Мемлекет басшысының бауырлас елге жасаған сапары аясында қандай маңызды келісімдерге қол жеткізілгеніне шолу жасап шықты.

Сапар Түркия астанасы Анкарада салтанатты қарсы алумен басталды. Құрмет қарауылы, екі елдің тулары және 21 зеңбірек оғымен атылған рәсім – бұл Қазақстан мен Түркия арасындағы бауырластық байланыстарға берілген ерекше мәннің көрінісі.

Біз Түркиямен көпғасырлық рухани және мәдени тамырлармен байланысты ұлтпыз. Бүгінде бұл байланыстар стратегиялық әріптестік сипат алды, – деді Тоқаев ресми кездесуден кейін.

Мемлекет басшысы Түркия Президенті Режеп Тайип Ердоғанмен тар және кеңейтілген форматтағы келіссөздер өткізді. Кездесу қорытындысында екі ел басшылары Стратегиялық ынтымақтастық кеңесінің 5-отырысына төрағалық етті.

Айта кетейік, бұған дейін экономист Бауыржан Ысқақов ресми сапар аясында 5 негізгі бағыт бойынша ынтымақтастықты тереңдету көзделгенін атап өткен еді. Экономика және инвестиция, көлік және логистика, энергетика және тау-кен өнеркәсібі, білім, ғылым және мәдениет, қорғаныс және қауіпсіздік бағыты қаралады. Екі ел басшыларының кездесуінен кейін сарапшының болжамдары орындалғанын байқап отырмыз. 

Экономика және Middle Corridor

Сапар барысында 20-дан астам екіжақты келісімге қол қойылды. Олар экономикалық, инвестициялық, көлік-логистика, цифрландыру және энергетика салаларын қамтиды.

Тоқаевтың сапары аясында China–Kazakhstan–Azerbaijan–Türkiye бағытындағы Орта дәліз (Middle Corridor) жобасы маңызды күн тәртібіне енгізілді. Бұл маршрут Қытайдан Еуропаға баратын тауарларды жеткізудің тиімді транзиттік жолы ретінде дамып келеді.

Біздің елдеріміз Орталық Азия мен Кавказ, әрі қарай Еуропа арасында көлік хабына айналуда. "Middle Corridor" – тек экономикалық емес, геосаяси бастама, – деді Қасым-Жомарт Кемелұлы.

Түркия президенті Ердоған да Қазақстанмен арадағы тауар айналымының қарқынды өсіп келе жатқанын атап өтті.

2023 жылы тауар айналымы 6 млрд доллардан асты. Бұл – біздің ынтымақтастығымыздың нақты көрсеткіші. Біз бұл көрсеткішті 10 млрд долларға дейін жеткізуге ниеттіміз, – деді Түркия басшысы.

Сондай-ақ екі елдің ұлттық компаниялары ҚазМұнайГаз және Turkish Petroleum арасында энергетика саласындағы ынтымақтастық туралы келісімдер жасалды. Türkiye теміржол операторы, Pacific Eurasia Logistics және Қазақстанның Темір жол ұйымы арасында Middle Corridor бойынша жүк тасымалы келісімі бекітілді.

Инвестиция және өнеркәсіп

Сапар барысында Қазақстан мен Түркия инвестициялық ынтымақтастықты тереңдету туралы нақты уағдаластықтарға қол жеткізді. Tiryaki Holding Қазақстандағы ауыл шаруашылық жобаларына 160 млрд теңге инвестиция салатынын хабарлады. Бұл –астықты өңдеу мен бұршақ өнімдерін пайдалану жобаларын қамтиды.

Түрік компаниялары Қазақстанда 500-ге жуық жобаны жүзеге асырды. Жалпы сомасы 30 млрд долларға жуық. Бұл – үлкен сенім мен ортақ мақсаттың айғағы, - деп атап өтті Қазақстан Президенті.

Қазақстан Президенті сондай-ақ түрік кәсіпкерлерін фармацевтика, туризм және IT салаларындағы жобаларға белсенді қатысуға шақырды.

Жасанды интеллект және цифрлық даму

Биылғы келісімдер ішінде ерекше назар аударылған бағыт - жасанды интеллект пен цифрлық инфрақұрылым.

Қазақстан IT және жасанды интеллект саласындағы түрік тәжірибесіне ерекше қызығушылық танытып отыр. Біз бұл бағытта арнайы бірлескен хаб құруды ұсынамыз, – деді Тоқаев.

Сапар аясында Түркияда өтетін IDEF-2025 халықаралық қорғаныс өнеркәсібі көрмесіне Қазақстан тарапынан қызығушылық білдірілді. Түркияның қорғаныс технологиялары мен цифрлық қауіпсіздік саласындағы жетістіктері қазақстандық делегацияға таныстырылды.

Мәдени-гуманитарлық ынтымақтастық

Тоқаевтың сөзінше, мәдениет пен білім – елдер арасындағы алтын көпір. Сапар аясында мәдени-гуманитарлық жобалар мен білім саласындағы келісімдерге де қол қойылды.

Түркияда қазақ жастары оқып жүр. Бұл – ұлттар арасындағы достық пен рухани байланысқа салынған инвестиция, – деді Мемлекет басшысы.

Сонымен қатар Түркиядағы бірнеше жетекші университет Қазақстанда филиал ашуға ниетті екені айтылды. Ал Қазақстандағы түрік мектептері мен лицейлері білім саласындағы алмасудың нақты мысалына айналды.

Халықаралық қатынастар және аймақтық тұрақтылық

Саясаттанушы Жанат Момынқұлов бұл сапардың маңызын аймақтық геосаяси ахуалмен де байланыстырған болатын. Сарапшының пікірінше, Қытайдың Орталық Азиядағы ықпалының артуы, Ресей мен Украина арасындағы соғыс және Ауғанстандағы тұрақсыздық аясында Қазақстан мен Түркияның өзара үйлесімді ұстанымдары өңірлік қауіпсіздікті нығайтуға қызмет етуі мүмкін.

Расында да, Жанат Момынқұлов айтқандай екіжақты кездесулер барысында геосаяси жағдай да назардан тыс қалған жоқ.  Тоқаев Түркияның бейбітшілік орнатудағы бастамаларын жоғары бағалады.

Біздің елдеріміз – жаһандық тұрақтылықты қолдайтын мемлекеттер. Барлық қақтығыстар келіссөзбен шешілуі тиіс, – деп атап өтті.

Бұл сапар Қазақстан мен Түркия арасындағы стратегиялық ынтымақтастықтың жаңа кезеңін айқындап берді. Қол қойылған келісімдер, айтылған мәлімдемелер және жария етілген бастамалар – екі елдің дос әрі сенімді әріптес екенін тағы бір дәлелдеді.

Біздің бауырлас елдер арасындағы достық – ғасырлық тарих пен ортақ болашаққа негізделген серіктестік, – деп түйіндеді Қасым-Жомарт Тоқаев.

Түркі мемлекеттері ұйымы аясындағы басты ұстанымдар мен бастамалар

ҚР Парламенті Мәжілісінің депутаты Айдос Сарым да екі ел басшыларының кездесуінде талқыланатын басты тақырыптардың бірі аймақтық және жаһандық геосаяси ахуалға қатысты бірқатар өзекті мәселелер болатынын топшылаған еді. Депутаттың пікірінше, Астана мен Анкараның Түркі мемлекеттері ұйымының негізгі құрылтайшылары әрі бірлескен инвесторлары болуы олардың аймақтық геосаяси үдерістердегі рөлін айқындай түседі.

Ресми апар аясында Қасым-Жомарт Тоқаев Түркі мемлекеттері ұйымының қазіргі әлемдегі беделі артып келе жатқанын атап өтіп, ұйым шеңберіндегі өзара іс-қимылды одан әрі нығайтудың маңыздылығын айтты.

ТМҰ – түркі халықтарының тарихи, мәдени және экономикалық байланыстарын тереңдететін стратегиялық платформа. Бұл ұйым жаһандық сын-қатерлер жағдайында аймақтық тұрақтылық пен келісімнің тірегі бола алады, – деді Президент Тоқаев.

Түркия Президенті Режеп Тайып Ердоған да ұйымның әлеуетіне жоғары баға беріп, оның мүшелерінің халықаралық аренада үйлесімді әрі біртұтас әрекет етуі маңызды екенін жеткізді:

Түркі әлемі – біртұтас стратегиялық күш. Біз ортақ құндылықтарға негізделген саясат жүргізу арқылы өңірлік және жаһандық аренада өз ықпалымызды күшейте аламыз, – деді Ердоған.

Тоқаев пен Ердоғанның келіссөздерінде аймақтық геосаяси ахуалға қатысты ұстанымдар үндес шықты. Олар бейбітшілік, тұрақтылық және өзара сенімге негізделген жаңа көпжақты әлемдік тәртіпті қалыптастыру жолында бірлесе әрекет етуге дайын екенін білдірді.