Алматы облысы тұрғындарының басты 5 қиындығы – шешім қандай?
Алматы облысының халқы 1,5 миллионнан асады, өңір Алматымен тығыз байланыста, агломерацияның негізгі бөлігін құрайды. Облысты 2022 жылдан бері Марат Сұлтанғазиев басқарады. Мұнда көлік-логистика, су-энергетика, тау бөктеріндегі табиғи қауіптер мен экология, сондай-ақ әлеуметтік инфрақұрылым – ең өзекті тақырыптар, деп хабарлайды Алматыдағы BAQ.KZ тілшісі.
Ауыз су, кәріз және электр желілерінің тозуы (әсіресе ауыл-аймақ пен жаңа қоныстарда)
Не болып жатыр?
Облыстың тез өсуі мен агломерациядағы “жаңа кварталдардың” көбеюі сумен жабдықтау мен су бұру желілеріне салмақ түсірді. Әкімдік дерегінше, “Әр елді мекенде таза ауыз су” ұлттық жобасы аясында 2024–2025 жылдары облыста 2 қала және 79 елді мекеннің желілері жаңғыртылуда; биылдың өзінде 48 жобаға 19,2 млрд тг бөлінген. Талғар ауданы Бесағаш ауылында 31,3 км су желісі тартылады, 1000 м³ резервуар салынды.
Өңірдегі ең негізгі мәселе – ауыз судың тапшылығы. Елімізде осы табиғи ресурсты қамтамасыз ету бойынша жаңа министрліктің құрылғанына қарамастан облыста суармалы жерлерге, атап айтқанда Нарынқол, Кеген жақта егін егейін деген азаматтарға су жетіспейді. Өйткені барлық инфрақұрылым тозған, кеңестік кезеңнен бері жөндеу көрмеген. Бұған қоса аймақта көптеген жер жекеменшік қолға беріліп кеткен, бұл да мәселені ушықтырады, – деді қоғам белсендісі Ришат Асқарбекұлы.
Әкімдік не дейді?
Облыс әкімдігі 2025 жылға дейін жоспарланған барлық су жобаларын аяқтауға міндеттелгенін, қаржы республикалық + жергілікті бюджеттен бөлініп жатқанын хабарлайды. Нақты тізім мен прогресс GOV.KZ порталындағы облыс парақшасында жарияланып отырады.
Желіде жұрт не талқылайды?
Кей ауылдарда қысым төмен, жаңа ықшамаудандарда құжатсыз қосылған ұңғымалар мен сапасыз құрылыс туралы посттар жиі жүреді; Алатау қаласында (облысқа қарайтын жаңа қала) заңсыз құрылыс пен ұңғымалардың өздігінен ағуы мәселелері көтерілді.
Қысқа шешім картасы:
• Биылғы 48 жобаның орындалуын ай-сайын ашық картада көрсету;
• Блок-модульдік станциялар мен шағын су тазарту қондырғыларын ауылдарға жылдам жеткізу;
• Жеке бұрғылау-ұңғымаға қатаң рұқсат тәртібі, заңсыздарға – айыппұл/пломбалау.
Жол, кептеліс және қала маңына қатынау (Алматы–Қонаев–Талғар)
Не болып жатыр?
Алматыға маңайдағы аудандардан күнделікті ағылған көлік кептелісті күшейтеді. Туристік форумдарда тіпті “Талғарға баратын жол – қарбаласта бітпейтін тығын” деп сипаттайды. Облыс пен қала арасындағы шекаралық тарамдарда жол қауіпсіздігі мен өткізу қабілеті – күйіп тұрған тақырып.
Әкімдік не дейді?
2025 жылы облыста 660 км жолды салу/жөндеу жоспарланып, 25 млрд теңге бөлінгені хабарланды. Сонымен бірге көлік ағымын түбегейлі өзгерту үшін Алматымен байланысты ірі теміржол/жеңіл рельсті жобалар іске қосылуда: Алматын айналып өтетін теміржол тармағы (Almaty rail bypass) қарқынды жүріп, биыл мерзімінен бұрын аяқталуы мүмкін; ал Алматы–Қонаев арасын байланыстыратын жеңіл рельсті (LRT) жобаға кореялық компания тартылғаны айтылды.
Желіде жұрт не талқылайды?
Reddit-та және басқа алаңдарда “жолды кеңейту кептелісті шешпейді, мінез-құлық пен қоғамдық көлік инфрақұрылымын өзгерту керек” деген пікір басым. БРТ/LRT, қосымша метро тармақтары мен веложолдарға сұраныс жоғары екені айтылады.
Қысқа шешім картасы:
• Алматы–Қонаев LRT-ні кезең-кезеңімен іске қосу, агломерациялық бірыңғай тариф;
• Талғар бағытына арнаулы “bus-only” жолағын сынақ режимінде енгізу;
• Алтын Орда түйініндегі қозғалысты “ақылды” бағдаршам + жанасусыз төлеммен қолдау.
Экология: тұрмыстық қалдық, заңсыз төгілген қоқыс, тау бөктеріндегі лай көшкіні тәуекелі
Не болып жатыр?
Қазақстанда 3000-ға жуық полигонның тек 20%-ы экостандартқа сай; 2024 жылы мыңдаған заңсыз қоқыс орны анықталды (ғарыштық мониторинг қолданылады). Алматы облысында да дәл осы мәселе өзекті. Сонымен қатар Талғар өзені алабында лай көшкіні қауіпті аймақтар бар: ғылыми бағалау бойынша алаптың 28,4%-ы – жоғары қауіп санатында.
Әкімдік не дейді?
Ағаш егу, көгалдандыру, экобақылауды күшейту бойынша тұрақты акциялар жүріп жатыр; мектеп аулаларын көгалдандыру бастамалары бар. Қалдықтарды басқарудың өңірлік жүйесін жаңартуға арналған ұлттық деңгейдегі стратегия 2025 қыркүйекке дейін дайындалатыны айтылды.
Желіде жұрт не талқылайды?
Тұрғындар заңсыз төгілген үйінділерді, тау бөктеріне демалысқа шыққандар қалдырған қоқысты жиі фото/видеомен әшкерелейді; “сорттау пункттері аз”, “экобақылау әлсіз” деген уәждер айтылады.
Қысқа шешім картасы:
• Аумағы үлкен аудандарда 2–3 кластерлік сұрыптау орталығын ашу;
• “Ғарыштық мониторинг + тұрғыннан түсетін фото” жүйесін біріккен картаға шығару;
• Тау бөктеріндегі қауіпті сайларда ерте хабарлау жүйесін күшейту (сел датчиктері, SMS ескерту).
Денсаулық сақтау мен білімдегі кадр тапшылығы, жүктеме
Не болып жатыр?
Зерттеулерде ауылдық өңірлерде стационарлық медицина объектілерінің тығыздығы төмен екені, кадр тапшылығы сезілетіні көрсетіледі; Алматы облысы да сол трендте. Ұлттық статистика денсаулық көрсеткіштерінің жақсарғанын айтады, бірақ бұл инфрақұрылымдағы жүктеменің азайғанын білдірмейді.
Әкімдік не дейді?
Әлеуметтік инфрақұрылым нысандары (мектеп пен емхана) құрылысын ұлғайту, оқу жылы қарсаңында аз қамтылған балаларға қолдау (“Мектепке жол”) сияқты шаралар жүргізілуде.
Желіде жұрт не талқылайды?
“Дәрігер жетіспейді”, “Учаскелік дәрігерге кезек көп”, “Жаңа ықшамаудандарда мектеп аз” деген мазмұнда пікір жиіледі.
Қысқа шешім картасы:
• Дәрігер, мұғалімге арналған “агломерациялық үстемақы” пилоты;
• “15 минуттық емхана/мектеп” қағидатын енгізу;
• Телемедицина пункттері мен мектепке дейінгі шағын орталықтарды көбейту.
Туризм инфрақұрылымы мен маусымаралық даму мәселелері
Алматы облысы – Қазақстандағы туризмнің басты орталықтарының бірі. Шарын шатқалы, Көлсай мен Қайыңды көлдері, Алакөл жағалауы, Шымбұлақ пен Іле Алатауы жыл сайын мыңдаған турист тартады. Алайда инфрақұрылым толық дайын емес: қонақүй, жол, сервис сапасы жетіспейді. Маусымаралық кезеңде жұмыс орындары қысқарады.
Іле-Алатау ұлттық паркі, Көлсай, Қайынды, Шарын, Алтынемел, Қапшағай секілді жерлерде туризмге қатысты ешқандай концептуалды шешімдер жоқ. Осыншама керемет жерлеріміз бар болғанымен, онда туристтердің санын арттыра алмай отырмыз, – деді Ришат Асқарбекұлы.
Әкімдік жауабы
2025 жылға дейін туризмге бағытталған 50-ден астам жоба жүзеге асырылуда. Алакөл маңында жаңа қонақүй кешендері, жолдарды жөндеу, Шарын шатқалында туристік орталық салу жоспарланған. Желіде: туристер сервис сапасына, санитарлық жағдайға, жолдың нашарлығына жиі шағымданады, – деді әкімдікте.
Шешімдер:
• Жолдарды жақсарту;
• Экотуризм инфрақұрылымын дамыту;
• Жергілікті халықты туризмге тарту;
• Маусымаралық туризмді (қыста шаңғы, күзде этнотуризм) қолдау.
Өндіріс, жұмыс орындары және тұрғын табысы – агломерациямен теңгерім
Не болып жатыр?
Облыс экономикасы логистика, туризм және өңдеуші өнеркәсіп жобаларымен өсіп келеді. G4 City арнаулы экономикалық аймағы 2048 жылға дейін 3,7 трлн тг инвестиция тартуды көздейді.
Әкімдік не дейді?
Инвестжобаларға жер, инфрақұрылым, кадр даярлау шаралары қарастырылып отыр.
Желіде жұрт не талқылайды?
"Жұмыс орны – Алматыда, тұрамыз – облыста" дейтін үй шаруашылықтары көп. Сол себепті күн сайынғы маятниктік көшу – табыс теңсіздігі сезімін күшейтеді; желілерде LRT/электричка сұранысы осыдан туындайды.
Аймақта өндіріс ошақтары өте аз. Тікелей өнім өндіретін зауыттар керек. Сол арқылы тұрғындар жұмыспен қамтылады. Облыста бұл үшін ресурс жеткілікті, алайда сол жүзеге аспай отыр, – деді қоғам белсендісі Ришат Асқарбекұлы.
Қысқа шешім картасы:
• G4 City мен индустриялық аймақ жобаларында “жергілікті жұмыспен қамту квотасы”;
• Қала маңы станцияларына дейінгі жылдам қатынас (LRT/электр пойыздары) + “жұмысшы абонементі”;
• Туризм белдеулерінде маусымаралық жұмыс орындарын көбейтетін қысқы инфрақұрылым.