Әлемнің қай елдерінде ЛГБТ насихатына тыйым салынған?

Әлемде ЛГБТ тақырыбына көзқарас әртүрлі. Бір елдер құқықтарды кеңейтсе, екіншілер керісінше, мұндай ақпараттың таралуына заң жүзінде тыйым салады. Әсіресе "ЛГБТ насихаты" деп аталатын ұғымға шектеу қойған мемлекеттер бар. Мұндай елдерде ЛГБТ-ны бұқаралық ақпарат құралдарында көрсету, символдарын пайдалану немесе жастарға қатысты түсіндіру жұмыстары заңмен қудаланады. BAQ.KZ тілшісі аталған құбылысқа тыйым салған елдерге шолу жасап көрді.

Ресей: ең қатал заңдардың бірі

Ресей Федерациясы ЛГБТ насихатын заңмен ең қатаң шектеген мемлекеттердің алдыңғы қатарында. 2022 жылы қабылданған заңдар бойынша:

• ЛГБТ-ны «оң жағынан көрсету», «нормализациялау», «насихаттау» толық тыйым салынған;
• Бұл шектеулер БАҚ-қа, киноөндіріске, жарнамаға, интернет контентке және әлеуметтік желілерге түгел қолданылады;
• Қандай да бір ЛГБТ символын жариялауға дейін айыппұл салынады немесе материал бұғатталады;
• Жыныс ауыстыру жөніндегі ақпарат та «насихат» қатарына жатқызылып, заңмен шектелген.

Ресейде бұл заңдар қоғамдағы консерватив көзқараспен бірге қабылданып, мемлекеттік саясат деңгейінде қатаң қадағалауға алынған.

Венгрия: мектептер мен медиаға шектеу

Венгрия 2021 жылы балаларға арналған контенттен бастап, жалпы білім беру жүйесінде ЛГБТ тақырыбына орын бермеу туралы заң қабылдады.

Заңда:

• мектептерде бұл тақырыпты талқылауға;
• балаларға арналған кітаптар мен телехабарларда ЛГБТ көрсетілуіне;
• сырттан келетін ұйымдардың тренинг өткізуіне тыйым салынған.

Бұл норма Еуроодақ ішінде ең даулы бастамалардың біріне айналды.

Болгария: білім саласына жаңа талаптар

2024 жылы Болгария да кәмелетке толмағандарға ЛГБТ-ны таныстыруға тыйым салатын заң қабылдады. Оқу бағдарламасындағы материалдар, мектептердегі семинарлар мен тренингтер қатаң сүзгіден өтетін болды.

Түркия: жанама цензура

Түркияда тікелей тыйым жоқ, бірақ мемлекеттік реттеу органдары ЛГБТ элементтері бар фильмдер мен бағдарлама көрсетілімдерін шектеп отырады.

Көптеген мультфильм, клип және телехабарлар эфирден алынып тасталған жағдайлар бар.

Сауд Арабиясы: шариғатқа негізделген қатаң тыйым

Сауд Арабиясында ЛГБТ насихаты ғана емес, ЛГБТ-ға қатысты кез келген көрініс заңға қайшы саналады. Елдің заң жүйесі шариғатқа негізделгендіктен:

• Біржынысты қатынас қылмыс ретінде қаралады;
• ЛГБТ рәміздерін, мысалы, кемпірқосақ түстерін жарнамада немесе тауар дизайнында қолдануға болмайды;
• Кино мен медиа өнімдерінен ЛГБТ контенті автоматты түрде алынып тасталады.

Бұл тыйымдар тұрмыстық деңгейден бастап мемлекеттік саясатқа дейін толық қамтиды.

Біріккен Араб Әмірліктері: тыйымнан бөлек — мәдени сүзгі

БАӘ-де ЛГБТ насихаты да, қоғамдық деңгейде ашық айту да шектеледі.

• ЛГБТ идеяларын таратуға болмайды;
• Үкімет дүкендерден кемпірқосақ түсті ойыншықтарға дейін алып тастаған жағдайлар бар;
• Жарнамалық өнімдер мен кино контент қатаң модерациядан өтеді.

Елдің мәдениеті мен заңдары мұндай мазмұнды қабылдамайды.

Қатар: түбегейлі тыйым салынған мемлекеттердің бірі

Қатар да ЛГБТ насихатына толық тыйым салған елдердің санатында.

• Позитивті мағынада талқылауға да рұқсат жоқ;
• Символдар, жалаулар, қоғамдық қолдау — бәрі заңға қайшы;
• Біржынысты қатынас заң бойынша қылмыс.

2022 жылғы әлем чемпионаты кезінде ЛГБТ жалауларына қойылған шектеулер бұл елдің ұстанымын тағы бір дәлелдеді.

Кувейт: медиаға толық шектеу

Кувейтте ЛГБТ насихатына қатысты заңдар өте нақты.

• Телебағдарламаларда, фильмдерде, жарнамаларда ЛГБТ мазмұнына тыйым бар;
• Гендерлік тақырыптар «насихат» деп саналып, өңдеусіз эфирге жіберілмейді;
• Интернеттегі контент те сүзгіден өтеді.

Заң бұзған жағдайда айыппұл мен қылмыстық жауапкершілік қарастырылған.

Иран: заң деңгейінде толық тыйым

Иранда ЛГБТ мәселесі заңмен тікелей қылмыс ретінде қарастырылады.

• Медиа контент қатаң цензурадан өтеді;
• ЛГБТ насихаты деп саналатын әрекет үшін қылмыстық жаза бар;
• Жыныстық ориентация жөнінде ашық айту да тыйым саналады.

Иранда бұл бағыттағы кез келген әрекет мемлекет тарапынан бақылауда.

Ауғанстан: түбегейлі тыйым

Талибан билігі орнағаннан кейін ЛГБТ мәселесіне қатысты ой айтудың өзі қылмысқа айналды.

• ЛГБТ насихатына толықтай жол жоқ;
• Медиа мен интернет контенті сүзгіден өтеді;

Бұл бағыттағы кез келген талқылау немесе қоғамдық бастама заңмен тоқтатылады.

Уганда: Африкадағы ең қатаң заң

2023 жылы Уганда «ЛГБТ насихатын» қылмыс деп танитын ең қатаң заң қабылдады.

• ЛГБТ-ны қолдау, талқылау, ақпарат тарату — қылмыстық жауапкершілік;
• ҮЕҰ, қоғамдық қозғалыстар немесе медиадағы кез келген контент жабылады;
• Тіпті онлайн пікір білдірудің өзі жазалануы мүмкін.

Бұл заң халықаралық ұйымдардың қатты сынына ұшырады.

Нигерия: заң да, қоғам да толығымен қарсы

Нигерияда да ЛГБТ насихаты қылмысқа жатқызылады.

• Қоғамдық шара өткізуге болмайды;
• ЛГБТ туралы позитивті материал жариялау заңға қайшы;
• Біржынысты қатынас үшін бірнеше жылға бас бостандығынан айыру жазасы бар.

Бұл елде діни және мәдени факторлар өте ықпалды.

Кения: тікелей «насихатқа тыйым салатын» заң

Кения медиа кеңесі ЛГБТ контентін көрсетуге ресми түрде тыйым салған.

• Телебағдарламаларға, стриминг платформаларға және кинотеатрларға шектеу бар;
• Бұл мазмұн «қоғамдық моральға қарсы» деп саналады;

Жарнамада, әлеуметтік желіде насихатқа орын жоқ.

Қазақстанда заң қаралды

Мәжілісте архив ісін дамытуға арналған заң жобасы екінші оқылымда қаралды. Құжатқа қоғамда ерекше талқыланып жүрген бірқатар өзекті түзетулер енгізілді. Олардың ішінде балалар мен жасөспірімдерді цифрлық кеңістіктегі теріс контенттен қорғау және педофилия мен дәстүрге жат бағдарды насихаттауға тыйым салу мәселелері бар.

Заң жобасын қорғаған Мәжіліс депутаты Еділ Жаңбыршин ЛГБТ-ны насихаттау жасөспірімдерге психологиялық және рухани зиян келтіріп жатқанын алға тартты.

Біз түгілі Американың өзі ЛГБТ, трансгендер, бір жынысты неке сияқты теріс бағыттарды қоғамға жат деп таныды. Менің қолымда осы құжаттар бар. Сондықтан біздің ЛГБТ-ны насихаттауды заңмен шектеу бойынша қабылдап жатқан нормаларымыз кейбір халықаралық ұйымдар мен белсенділер айтып жүргендей ешқандай адам құқығын шектеуге бағытталмаған. Керісінше, бұл нормалар дәстүрлі отбасылық институтты бұзудан және балалар мен жасөспірімдерді деструктивті идеологиялардан қорғап, ұлттық қауіпсіздігімізді сақтауға, халқымыздың рухани иммунитетін нығайтуға септігін тигізеді, - дейді Еділ Жаңбыршин.