Әлемде: АҚШ пен ЕО келісімі, Газадағы дағдарыс, Қытайдың жаңа бағыты, NASA ескерткен астероид

BAQ.KZ тілшісі соңғы тәулік ішінде болған маңызды халықаралық жаңалықтар топтамасын ұсынады. Бұл шолуда әлемдегі жалпы жағдайды көрсететін оқиғалар қамтылды.

АҚШ пен Еуроодақ арасындағы жаңа сауда келісімі 

27 шілде күні АҚШ пен Еуропалық Одақ арасында көптен күткен жаңа сауда келісімі бекітілді. Бұл құжат екіжақты экономикалық шиеленістерді жеңілдетіп, энергетика, ауыл шаруашылығы және технологиялық өнімдер бойынша өзара тиімді шарттарды көздейді.

Келісімнің негізгі бағыттары: 

- ЕО елдері АҚШ-тың сұйытылған табиғи газын (LNG) көптеп сатып алуға келісті.

- АҚШ Еуропалық автомобильдерге қатысты баж салығын 15%-ға дейін төмендетеді. 

- Еуроодақ жасыл экономика технологияларына инвестиция салуға қолдау білдіреді. 

Сонымен қатар, тараптар жасыл экономика мен цифрлық трансформация саласында бірлескен инвестициялық жобалар жасауға келісті Осы келісім аясында климаттық өзгерістермен күреске бағытталған жобаларға да қаржы бөлу қарастырылуда. 

Жалпы алғанда, бұл келісім АҚШ пен ЕО арасындағы қарым-қатынастарды нығайтып қана қоймай, бүкіл әлемдік сауда құрылымына жаңа серпін беруі мүмкін.

Газадағы гуманитарлық дағдарыс 

Израиль әскері Газа секторының оңтүстігінде күн сайын таңғы 10:00-ден кешкі 20:00-ге дейін гуманитарлық "тыныштық режимін" енгізді. Бұл шешім халықаралық қысым мен БҰҰ агенттіктерінің дабылынан кейін қабылданды. 

БҰҰ, ДДСҰ және гуманитарлық ұйымдар бірнеше апта бойы Израиль мен әлемдік қауымдастықты Газадағы ахуалды шұғыл шешуге шақырып келген. Аймақта азық-түлік тапшылығы шегіне жетіп, ауруханалар дәрі-дәрмексіз қалды. 

ДДСҰ мәліметінше, шілде айының өзінде аштық пен дұрыс ем алмағандықтан 74 адам қаза тапқан, оның ішінде 40-қа жуық бала бар. 

Израиль гуманитарлық көмекті өткізу үшін бірнеше дәліз ашса да, жеткізіліп жатқан көмектің көлемі жеткіліксіз. 

Халықаралық ұйымдар бұл тек "көрсетілім үшін жасалған әрекет" деп бағалауда. Газадағы ауруханаларда жарық пен су тапшы, жұқпалы аурулар таралуда. Әсіресе босқындар лагерлерінде жағдай өте ауыр. Әлемдік қауымдастық, соның ішінде Франция мен Германия, Израиль үкіметін жауапкершілікке шақырып отыр. Алайда Израиль бұл әрекетті "ХАМАС-тың қару-жарақ жасырған объектілеріне тосқауыл қою" деп түсіндіруде. Халықаралық ұйымдар тактикалық тыныштықтың уақытша емес, тұрақты сипатқа ие болуын талап етуде. 

Израиль мен Палестина арасындағы қақтығыстар соңғы онжылдықтарда мұндай масштабтағы гуманитарлық дағдарысқа ұшырай қойған жоқ. 

Бұл жағдай БҰҰ-ның бейбіт келіссөздер бастамасын жеделдетуге итермеледі. Газадағы бейбіт тұрғындардың өмірі бүгінгі таңда күн сайын қауіпке ұшырап отыр. 

Қытайдың "салқын серпіні" 

Жаңа экономикалық модель 2025 жылдың алғашқы жартыжылдығында Қытай экономикасы тұрақты, бірақ ерекше тәсілмен өсіп келе жатыр.

Сарапшылар бұны "cool factor" немесе "салқын серпін" деп атайды. Өйткені ел дәстүрлі өндірістен цифрлық-инновациялық модельге бет бұрған. 

Негізгі жетістіктер: 

- BYD компаниясы электромобиль сату бойынша Tesla-ны басып озды. 

- DeepSeek компаниясы R 1 деп аталатын ChatGPT-ке ұқсас AI моделін таныстырды. 

- Pop Mart ойыншық компаниясы жаңа нарықтарда белсенділік танытты.

Қытай жастарының өмір сүру салты мен тұтынушылық таңдаулары да өзгеріп келеді. Олар кәсіпкерлікке, креативті индустрияға және сандық технологияларға көбірек қызығушылық танытуда. Қытай үкіметі де осы бағытты қолдап, жаңа стартаптарға салықтық жеңілдіктер ұсынып отыр. Елде инфляция төмен деңгейде сақталып, халықтың сенімі артып келеді. 

Жалпы, Қытайдың қазіргі экономикалық стратегиясы елдің жаһандық беделін тек өндіріс арқылы емес, интеллектуалдық өнім мен мәдени экспансия арқылы арттыруды көздейді. 

2025 OW астероиды: Жер маңынан қауіпсіз өтіп кетті 

28 шілде күні ұшақ өлшеміндегі 2025 OW астероиды Жерге ең жақын қашықтықтан өтті. Оның жылдамдығы сағатына 47 000 миль, ал Жерден ара қашықтығы шамамен 393 000 миль болды. Бұл Айдың қашықтығынан сәл ғана алысырақ. 

NASA өкілдері бұл оқиғаның Жер үшін еш қауіп төндірмейтінін мәлімдеді. Алайда мұндай жақын ұшу оқиғалары астрономдар мен ғалымдардың ғарыш қауіпсіздігіне деген назарын арттыра түседі. 

Ғалымдар астероидтың орбитасын алдын ала дәл есептегендіктен, оның траекториясында өзгеріс байқалмады. Астрономиялық қоғам бұл жағдайды қоғамдық ақпараттандыру үшін пайдаланып, ғарыштық нысандарды қадағалаудың маңыздылығын еске салды. 

ESA мен NASA алдағы жылдары осындай нысандарды ерте анықтайтын жаңа телескоптар мен спутниктік жүйелерді іске қосуды жоспарлап отыр. Бұл оқиға Жер маңындағы кеңістіктің қаншалықты белсенді әрі динамикалы екенін тағы бір дәлелдеді. Кейбір ғалымдар тіпті болашақта мұндай астероидтардың ресурс көзіне айналуы мүмкін екенін айтып жүр. 

Ғарыштық қауіптерді бақылау жүйелерінің дамуы адамзаттың ғарышпен қауіпсіз байланысын қамтамасыз етудің алғы шарты. 

Нью-Йорк конференциясы: Палестина мәселесіне арналған жаңа бейбіт бастама 

28–29 шілде аралығында Нью-Йорк қаласында БҰҰ ұйымдастырған Палестина–Израиль қақтығысына қатысты жаңа бейбіт келіссөздер басталды. Бұл конференция Хамасты қару-жарақсыздандыру және Палестинаны мемлекет ретінде мойындау мүмкіндіктерін қарастырады.

Конференция мақсаты – екі мемлекет принципі негізінде қақтығысты бейбіт жолмен реттеудің жолдарын қарастыру. Палестина тарапы тәуелсіз мемлекет ретінде танылуға және Израиль тарапынан жасалған блокадаларды жоюға мүдделі. 

Франция, Германия және Қытай Палестинаны мемлекет ретінде мойындауға дайын екенін білдірді. 

Алайда АҚШ пен Израиль бұл шараға бойкот жариялап, келіссөздерге қатысудан бас тартты. 

Конференция нәтижелері әзірге декларативті сипатта болғанымен, бұл көпжылдық дағдарысты шешудің алғашқы қадамы болуы мүмкін.

Израиль мен Палестина арасындағы қайшылықтар тек саяси ғана емес, гуманитарлық сипатқа да ие болғандықтан, бұл конференция жаңа форматтағы бастамаларға жол ашуы ықтимал.