Қазақстан адам даму индексі бойынша елдер рейтингінде 50-орында

Нұр-Сұлтан, BAQ.KZ. ҚР Президенті жанындағы Орталық коммуникациялар қызметі алаңында Біріккен Ұлттар Ұйымының Даму Бағдарламасының (БҰҰДБ) негізгі құжаты - "Адам дамуы жөніндегі есебі 2019" ұсынылды.

"Табыстардан тыс, орташа деңгейден тыс, бүгінгіден тыс: ХХІ ғасырдағы адам дамуындағы теңсіздіктер" деп аталатын есепте прогресті өлшеудің экономикалық өрлеуден басқа тәсілдері ұсынылады.

Есепте Еуропа мен Орта Азиядағы орташа табысы бар елдер, оның ішінде Қазақстан, бұрын-соңды болмаған жоғары өмір сүру деңгейіне қол жеткізгені атап өтілген. Осыған қарамастан, климаттың өзгеруі мен технологиялық табыстар аймақтағы елдердің теңсіздікті азайтудағы ілгерілеуін айтарлықтай төмендетуі мүмкін.

Құжатқа сәйкес, орта топтың азайуы, бейресми және тұрақсыз жұмыспен қамтылудың жоғары деңгейі, әлеуметтік қорғаудағы олқылықтар, білікті және жас жұмысшылардың эмиграциялануы, сондай-ақ заң алдындағы теңсіздікті қабылдау осы аймақта теңсіздік проблемаларын әсіресе шиеленістіреді.

Адамдардың өмір сүру деңгейі жақсарғанына қарамастан теңсіздіктің жаңа түрлері пайда болуда. Олар технология мен білімге қол жетімділіктің біркелкі болмауынан туындаған және климат дағдарысына байланысты шиеленесуде. Аймақ өз энергиясының 90 пайызын қазбалы отындардан алады, ал жердің 30 пайызға жуығы тозған деп есептеледі. Осы аймақ ғылыми зерттеулерге арналған шығыстардың дүниежүзілік көрсеткіші бойынша орташа орынды иеленгенімен, жоғары білікті және төмен білікті жұмысшылардың жұмыспен қамтылу коэффициенті ЭЫДҰ елдеріндегі көрсеткіштерінен әлдеқайда төмен - өркендеген елдерде технология тез дамып келе жатқан кезде бұл проблеманы шешу қиындай түседі.

Теңсіздік әлеуметтік келісімді және адамдардың үкіметке, институттарға және бір-біріне деген сенімін әлсіретеді. Бұл экономика мен қоғамға зиянын тигізеді. Қазақстан 1992 жылдан бастап адам дамуының жоғары деңгейіне қол жеткізді. Осыған қарамастан, климаттың өзгеруінен және технологияға біркелкі қол жетімділіктен туындаған теңсіздіктің жаңа түрлерін жою үшін жаңа шаралар қажет, - деді БҰҰДБ-ның Қазақстандағы тұрақты өкілі Якуп Бериш.

Есеп әлеуметтік-экономикалық теңсіздіктің әртүрлі формаларын үш аспект бойынша талдайды: кірістерден тыс, орташа деңгейден тыс және бүгінгіден тыс - және онымен күресудің бірқатар шарасын ұсынады.

Есепте ұсынылған Адамның даму индексі (АДИ) бойынша елдердің рейтингісіне сәйкес, 2018 жылы Қазақстан 189-елдердің ішінен 50-орынға ие болды және адам дамуы өте жоғары елдер тобына кірді. 1990 жылдан 2018 жылға дейінгі кезеңде Қазақстандағы АДИ 18,5% -ға, жан басына шаққандағы жалпы ұлттық табыс 61,8% -ға өсті. 28 жыл ішінде Қазақстанда бала туудың орташа ұзақтығы 6,5 жасқа, орташа білім ұзақтығы 3,7 жылға, өмір сүру ұзақтығы 2,9 жылға артты.

Есеп берудің қазақстандық бөлімінде қосымша мамандандырылған индекстер бойынша шаралар қарастырылған, мысалы: Адам дамуының теңсіздікке бағытталған индексі (IHDI), гендерлік даму индексі (GDI) және гендерлік теңсіздік индексі. Адамның даму сапасы, гендерлік өлшемдер мен әйелдердің мүмкіндіктері, қоршаған орта және әлеуметтік-экономикалық тұрақтылық туралы жеке ақпарат ұсынылған. Қазақстан адам дамуының бірнеше аспектілері бойынша жақсы нәтижелерге қол жеткізді, бірақ бірқатар экологиялық проблемаға тап болды, - делінген таратылған хабарламада.

БҰҰДБ 1993 жылдан бері Қазақстанда адам дамуының шешімдерін ұсынады және тұрақты дамудың 2030 күнтізбесіне сәйкес ұлттық басымдықтарды іске асыруды қолдайды.