Цифрлық қорған: банк пен финтех ел экономикасын интернет-алаяқтардан қалай сақтап отыр
Интернет-алаяқтықпен күрес бүгінде қаржы жүйесінің тұрақтылығын қамтамасыз ететін басты бағыттардың бірі болып отыр. Цифрлық экономиканың дамуы жаңа мүмкіндіктермен қатар жаңа қауіп-қатерлерді де әкелді. Осы тұрғыда банктер мен финтех-компаниялардың рөлі ерекше, деп хабарлайды Алматыдағы BAQ.KZ тілшісі.
Цифрлық қауіптер және экономикалық тұрақтылық
Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігінің дерегінше, 2024 жылы Қазақстанда интернет-алаяқтық деректері 20%-ға артқан. Сарапшылар бұл көрсеткішті цифрлық төлемдер көлемінің артуымен және азаматтардың онлайн қызметтерге көшуімен байланыстырады.
Экономист Олжас Құдайбергеновтің айтуынша, интернет-алаяқтық бүгінде тек жеке тұлғалар үшін ғана емес, тұтас экономикалық қауіпсіздік үшін де сын-тегеурінге айналып отыр.
Қаржылық цифрландыру елдің экономикалық өсіміне үлес қосып келеді. Алайда осы үдеріс барысында алаяқтық түрлерінің көбеюі – қаржы жүйесіне деген сенімді әлсіретуі мүмкін. Сондықтан банктер мен реттеуші органдар бұл бағытта бірлесіп жұмыс істеуі қажет, – деді сарапшы.
Банктердің қорғаныс тетіктері
Соңғы жылдары ірі екінші деңгейлі банктер клиенттердің қауіпсіздігін арттыру бағытында ауқымды жобалар іске асырып келеді.
Мәселен, Halyk Bank, Kaspi.kz және Jusan Bank биометрикалық сәйкестендіру, жасанды интеллектке негізделген алаяқтықты анықтау жүйелерін енгізген.
Біздің басты мақсатымыз – клиентті тек қорғау емес, сонымен бірге оның қаржы мәдениетін арттыру. Өйткені интернет-алаяқтардың басты нысанасы – адам психологиясы мен эмоциясы, – деді Halyk Bank цифрлық қауіпсіздік департаментінің директоры Әсел Жұмабаева.
Елдегі өзге банктер де өз жүйесін жетілдіруде. Тәуелсіз қаржылай қауіпсіздік маманы Ерлан Айтулының сөзінше, қаржы технологиялары мен киберқауіпсіздік бүгінде бір-бірінен ажырамайтын ұғымға айналған.
Біз үшін киберқауіпсіздік – қорғаныс құралы ғана емес, инновациялық даму бағыты. Себебі қауіпсіздік деңгейі жоғары болған сайын клиенттің сенімі де артады, – деді ол.
Финтех-компаниялардың жаңа шешімдері
Финтех-компаниялар интернет-алаяқтықпен күресте икемді әрі технологиялық тұрғыдан тиімді әдістерді енгізуде.
Astana Hub сарапшысы Нұржан Рахметовтің пікірінше, финтех секторының басты артықшылығы – оның жылдам шешім қабылдау қабілетінде.
Финтех-компаниялар жасанды интеллект пен үлкен деректерді (Big Data) пайдалана отырып, алаяқтық әрекеттердің үлгілерін нақты уақыт режимінде анықтай алады. Бұл банктерге қарағанда тезірек әрекет етуге мүмкіндік береді, – деді сарапшы.
Мысалы, Freedom Pay және Wooppay платформалары транзакцияларды талдау жүйесін жетілдіріп, күмәнді операцияларды автоматты түрде бұғаттау механизмін енгізген. Бұл тәсіл экономикадағы көлеңкелі айналымды азайтуға ықпал етуде.
Мемлекеттік бақылау және реттеу
Мемлекет те бұл бағытта кешенді шаралар қабылдауда. 2023 жылы Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігі Ішкі істер министрлігімен бірлесе отырып, “Киберқалқан” бағдарламасының жаңа кезеңін іске қосқан.
Бағдарлама аясында банктер мен төлем жүйелері арасында ақпарат алмасудың бірыңғай форматы енгізілді.
Интернет-алаяқтықпен күрес тек техникалық емес, институционалдық мәселе. Мемлекеттік органдар мен қаржы институттарының үйлесімді жұмысы экономикалық тұрақтылықтың негізін қалайды, – деді Агенттік төрағасының орынбасары Айдар Әбдірахманов.
Оның айтуынша, 2026 жылға қарай барлық банк пен төлем ұйымдары үшін міндетті киберқауіпсіздік аудиті енгізіледі. Бұл бастама нарықтағы сенімді арттыруға бағытталған.
Қоғамдық сауаттылық – басты қорғаныс
FinTech Association жүргізген сауалнамаға сәйкес, қазақстандықтардың 42%-ы өздерінің жеке деректерін қорғау ережелерін толық білмейді. Сарапшылар бұл жағдай интернет-алаяқтықтың кеңеюіне әсер ететінін айтады.
Қаржылық сауаттылық – киберқауіпсіздіктің алғашқы деңгейі. Егер азамат өз деректерін қорғауды білмесе, ешқандай технология толық қорғаныс бола алмайды, – деді қаржы сарапшысы Динара Сейітова.
Банктер мен финтех-компаниялар клиенттерге арналған онлайн сабақтар мен кибергигиена жөніндегі оқыту платформаларын іске қосуда. Сарапшылар мұны экономикалық қауіпсіздіктің мәдени аспектісі ретінде бағалайды.
Интернет-алаяқтықпен күрес – экономикалық қауіпсіздіктің ажырамас бөлігі. Банктер мен финтех-компаниялар бұл бағытта стратегиялық маңызы бар рөл атқарып отыр. Сарапшылардың ортақ пікірінше, алдағы жылдары киберқауіпсіздікке салынған инвестиция көлемі артып, бұл сала экономикалық қорғаныстың жаңа деңгейіне көтеріледі.