Күздің алғашқы салқыны сезілген сәтте Алматы халқын жыл сайын мазалайтын сұрақ қайта көтеріледі: қала қысқа дайын ба? Биылғы жылыту маусымы да ерекше назарда. Себебі өткен қыс көптеген тұрғындар үшін қиын өткен болатын, оның ішінде кей аудандарда құбыр жарылып, кей үйлер бірнеше күн бойы жылусыз қалғаны көпшілік есінде, деп хабарлайды Алматыдағы BAQ.KZ тілшісі.
Алматы әкімдігінің мәліметінше, 2025-2026 жылғы жылыту маусымына дайындық жұмыстары жоспар бойынша жүргізілген.
• Қаланың инженерлік желілерінің дайындығы – 98%.
• “АлЭС” АҚ (Алматы электр станциялары) көмір қоры нормативтен 119%, мазут – 136% мөлшерде жиналған.
• 68 қазандық жөндеуден өтті, 17 нысанда қайта жаңарту жұмыстары аяқталған.
• 220-дан астам маман, 56 техника, 16 апаттық бригада тәулік бойы кезекшілікке дайын.
• Биыл жылу 8 қазаннан бастап әлеуметтік нысандарға (мектеп, аурухана, балабақша) беріледі, ал 10 қазаннан тұрғын үйлерге жылу қосылмақ.
Қысқаша айтқанда, ресми органдар “жылу беру жүйесі дайын” деп мәлімдеп отыр. Бірақ бұл тек бір жағы. Екінші жағында тозған инфрақұрылым, экологиялық жүктеме және тұрғындардың күнделікті тұрмысындағы қиындықтар тұр.
Тозған желілер мен апат қаупі
Алматының жылу жүйесінің едәуір бөлігі 1970-1980 жылдары салынған. Қазіргі таңда магистральдық құбырлардың 40%-ға жуығы өз қызмет мерзімінен асып кеткен. Соның салдарынан апат жиілігі артып отыр. Мәселен, өткен жылы Алмалы мен Әуезов аудандарында жылу трассалары жарылып, тұрғындар үш күн бойы ыстық сусыз қалған.
Энергетика саласының сарапшысы Асқар Нұрпейісовтың сөзінше, бұл мәселеге жүйенің әлсіздігі себеп.
Біздің жылу жүйесі бір орталықтан басқарылатын, бірақ сегменттелмеген. Егер бір бөлігінде ақау болса, бүкіл желі әсер етеді, – дейді ол.
Үй ішіндегі жылу теңгерімсіздігі
Көптеген тұрғын үйлерде ішкі жүйелер жөнделмеген. Бір подъезде жылы, екіншісінде суық. Бұған себеп көбіне құбырдағы ауа, ескі “стояктар” және радиаторлардың теңгерімсіздігі.
Кей тұрғындар жылудың жеткіліксіздігін айтып, “жеке қазандық орнатуға рұқсат берілсін” деген бастама да көтеріп жатады. Бірақ бұл экологиялық және қауіпсіздік тұрғысынан екіұшты мәселе.
Экология және ЖЭО мәселесі
Қаладағы басты экологиялық жүктемені ЖЭО-2 мен ЖЭО-3 станциялары көтереді. Олар әлі күнге дейін көмір жағады. Сарапшылардың айтуынша, қаладағы PM2.5 ұсақ бөлшектерінің 40%-дан астамы осы жылу станцияларынан шығады.
Қала әкімдігі 2026 жылға дейін ЖЭО-2-ні газға көшіру жобасын іске асыруды жоспарлап отыр. Станцияны салып жатқан шетелдік мердігер компанияның айтуынша, бүгінде жалпы құрылыстың 47%-ы аяқталған.
Тариф және әлеуметтік қысым
Жылу тарифтері 2024 жылы орташа есеппен 10-12%-ға өсті. Бұл халықтың тұрмысына әсер етпей қоймайды. Әсіресе, зейнеткерлер мен көпбалалы отбасылар үшін бұл әсерлі өзгеріс.
“Алматы жылу желілері” компаниясы тарифтің өсуін жөндеу мен жаңғырту жұмыстарына кететін шығынмен түсіндіріп отыр.
Қарқынды урбанизация және жаңа аудандар
Соңғы бес жылда Алматы аумағы кеңейіп, Наурызбай мен Алатау аудандарында жаңа тұрғын үй кешендері қарқынды салынып жатыр. Бірақ жылу инфрақұрылымы бұл өсімге ілесе алмай отыр.
Тұрғындардың барлығы бірдей ресми есептерге сеніммен қарай алмайды.
Әкімдік бәрі дайын дейді, бірақ былтыр біздің үйде екі апта бойы жылу дұрыс болмады. Радиаторлар жартылай ғана жылы болды. Қазір тағы сол жағдай қайталанбаса екен деп тілейміз, – дейді Алмалы ауданындағы тұрғыны Әлия Төлеу былай дейді.
Ал Наурызбай ауданындағы жас отбасы өкілі Димаш Жұмаділдің айтуынша, баға өсімі қалтасына батады.
Біздің жаңа үйде автономды қазандық бар, бірақ газ бағасы қымбат. Қаланың орталық жылу жүйесіне қосылу – ұзақ әрі қымбат процесс, – деді ол.
Халықаралық тәжірибе: Алматы не үйрене алады?
• Прага (Чехия) – жылу желілерінің 70%-ы цифрлық мониторинг жүйесіне қосылған. Әр ғимараттың температурасын автоматты түрде реттеу арқылы энергия үнемделеді.
• Хельсинки (Финляндия) – көмірден толық бас тартқан, жылу көздерінің 60%-ы жаңартылатын энергиядан алынады.
• Таллин (Эстония) – ескі құбырлар 15 жылда толық ауыстырылған, жылу шығыны 40%-ға азайған.
Алматы билігі бұл үлгілерден жүйелі жаңғырту мен цифрлық бақылау жүйесінің маңызын үйрене алады.
Сарапшылар не ұсынады?
1. ЖЭО-2 мен ЖЭО-3-ті жедел түрде газға көшіру – бұл әрі экологиялық, әрі тиімді шешім.
2. Жылу желілерін кезең-кезеңімен жаңарту – жылына кемінде 5% желі жаңартылмаса, апаттар санының арту қаупі бар .
3. Смарт-жүйелерді енгізу – әр үйге температура датчиктері мен автоматты реттеу модульдерін орнату.
4. Тұрғындармен кері байланыс платформасы – ақауларды онлайн тіркеу, өтініштердің орындалу уақытын қадағалау.
5. Тариф саясатын теңгеру – әлеуметтік осал топтарға субсидия жүйесін жетілдіру.
Қала билігі Алматының жылыту маусымына “толық дайын” деп сендірсе де, тұрғындар мен сарапшылар бұл оптимизмге сақтықпен қарайды. Тозған желілер, экологиялық тәуекелдер мен тариф жүктемесі – қыс бойы өзекті болып қала бермек. Алматы үшін басты міндет – тек жылу беру емес, жүйені заманауи, тиімді және таза ету. Өйткені бұл жай ғана техникалық мәселе емес, қаланың өмір сүру сапасына тікелей әсер ететін стратегиялық бағыт.
