2025 жылғы 29-30 мамырда Астанада өткен Астана халықаралық форумы (AIF) әлемдік көшбасшылар, сарапшылар мен бизнес өкілдерін біріктіріп, жаһандық сын-қатерлерге қарсы тұруда көпжақты ынтымақтастықты нығайтуға бағытталған маңызды алаңға айналды. Форумның басты тақырыбы – «Ойларды біріктіру, болашақты қалыптастыру» – қазіргі заманның күрделі мәселелерін шешуде бірлескен әрекеттердің маңыздылығын айқындады. BAQ.KZ тілшісі елордада өткен ауқымды іс-шараға шолу жасап, ұсынады.
Форумның негізгі бағыттары мен тақырыптары
2025 жылғы Астана халықаралық форумы өз жұмысын сәтті өткізді. Мәселен алғашқы күні 600-ден астам делегат пен 5000-ға жуық қонақты қабылдаған іс-шара әлемдік қауымдастық назарын Қазақстан астанасына аударды.
AIF 2025 үш негізгі бағытқа назар аударды:
- Сыртқы саясат және халықаралық қауіпсіздік: Президент Қасым-Жомарт Тоқаев БҰҰ Қауіпсіздік Кеңесін реформалау қажеттігін атап өтті. Ол қазіргі халықаралық институттардың заманауи сын-қатерлерге жауап беру қабілетін арттыру үшін жаңғыртылуы тиіс екенін айтты.
- Энергетика және климаттың өзгеруі: Казахстанның көміртексіз экономикаға көшу стратегиясы талқыланды. Қытайдың Envision Energy компаниясымен бірлесіп жел турбиналары мен энергия сақтау жүйелерін өндіретін зауыттың құрылысы басталды.
- Экономика және қаржы: Жаһандық сауда, жеткізу тізбектері және экономикалық тұрақтылық мәселелері қарастырылды. Қазақстан мен Қытай арасындағы сауда айналымы 2024 жылы 43,8 миллиард доллардан асты, бұл екі ел арасындағы экономикалық байланыстардың нығаюын көрсетеді.
AIF – жаһандық диалог алаңы
Қазақстан астанасында өткен Astana International Forum (AIF) аясында екі күн бойы әлемнің жетекші сарапшылары, ғалымдары, кәсіпкерлері мен саясаткерлері экономикалық тұрақтылық, мемлекеттік басқару жүйелерінің беріктігі, энергетикалық көшу қиындықтары және заманауи технологиялар мен цифрлық шешімдерді енгізу мәселелерін талқылады.
Форум биылғы жылы «Ойларды біріктіре отырып, болашақты құрамыз» тақырыбына арналды.
2008 жылдан бері Астанада өтетін AIF – бұл халықаралық ынтымақтастық пен пікір алмасуға арналған беделді платформа. Форум үкіметтер, халықаралық ұйымдар, бизнес және академиялық орта өкілдерін бір ортаға жинап, ең өзекті жаһандық мәселелерге тәжірибелік шешімдер ұсынуды көздейді.
- Биылғы форум тақырыптары:
- Энергетикалық қауіпсіздік,
- Климаттың өзгеруімен күрес,
- Геосаяси ынтымақтастық,
- Халықаралық сауда,
- Технологиялық инновациялар,
- Тұрақты даму.
Бұл тақырыптар қазіргі жаһандық жүйенің өзара тығыз байланысын және бірлескен, тең негіздегі шешім қабылдаудың маңыздылығын көрсетеді.
Тоқаев ұсынған бастамалар
Форумды ашқан Қазақстан Президенті Қасым-Жомарт Тоқаев қазіргі геосаяси ахуалды ерекше атап өтті. Бүгінде 52 ел қарулы қақтығыста. Зорлық-зомбылықтан туындаған экономикалық шығын — 19 трлн доллар, бұл — әлемдік ЖІӨ-нің 13,5%-ы.
Тоқаев елдің саяси жүйесін реформалау, экономиканы жаңғырту және құқықтық институттарды нығайту бағытындағы тәжірибесімен бөлісті. Президент елімізде суперпрезиденттік басқару моделінен парламенттің рөлі күшейтілген теңгерімді президенттік республикаға көшу жүзеге асқанын атап өтті.
Бұл ретте институционалдық реформалар, биліктің есептілігі мен инклюзивтілігі тұрақты және әділ дамудың негізін қалайды.
Президент орта державалардың рөліне де назар аударды.
«Әділетті әрі инклюзивті әлемдік тәртіп орнату – орта державалардың міндеті», – деп мәлімдеді ол.
Қатысушылар мен маңызды баяндамалар
Форумға әлемнің түкпір-түкпірінен жоғары деңгейлі қатысушылар жиналды, олардың қатарында Руанда Президенті Пол Кагаме, Солтүстік Македония Президенті Гордана Сильяновска-Давкова, Еуропа Кеңесінің Бас хатшысы Ален Берсе және БҰҰ-ның бұрынғы Бас хатшысы Пан Ги Мун болды.
Бұл көшбасшылар өз елдерінің тәжірибелерімен бөлісіп, жаһандық мәселелерді шешуде бірлескен әрекеттердің маңыздылығын атап өтті.
Astana International Forum аясындағы басты тақырыптардың бірі – жасыл энергетика мен оған қатар жүретін көмірсутек бейтараптығы болды. Бұл бағыттар бойынша бүгінгі таңда индустриялық алпауыттар мен трансұлттық жоғары технологиялы корпорациялар бәсекеге түсіп отыр.
«Ресурстық жарыс: жасыл болашақты кім бақылайды» атты панельдік сессияда сарапшылар мына сұрақтарға жауап іздеді:
- Бәсекеде жеңіске жету үшін қандай қасиеттер қажет?
- Тұрақтылықты жоғалтпай, алға ұмтылудың жолы қандай?
Бұл сессияда ресурстарға негізделген жаңа әлемдік тәртіп пен технологиялық даму аясындағы стратегиялық артықшылықтар кеңінен талқыланды.
Caspian Policy Center аға ғылыми қызметкері Эрик Руденшольд модераторлық еткен панельдік сессияда жаңа мыңжылдықтағы жасыл энергетикаға көшу туралы өзекті мәселелер талқыланды.
Оның айтуынша, бұл үрдіс жаңартылатын энергия көздеріне арналған жабдықтар мен инфрақұрылымның қарқынды дамуына әкеліп, сирек кездесетін және стратегиялық минералдарға деген сұранысты күрт арттырды.
«Astana International Forum барысында әртүрлі панельдік сессияларда стратегиялық ресурстар мен экономиканы жасыл әрі тұрақты ету жолдары жиі сөз болды.
Минералдарды табу, өндіру және өңдеу, нарық қатысушыларының оларға қолжетімділігі мен жеткізу тізбегі – мұның бәрі қазіргі таңда қоғамның барлық салаларына әсер ететін қатаң бәсекелестікке жол ашты», – деді Эрик Руденшольд.
Сарапшы атап өткендей, Қазақстан мен Орталық Азия елдері стратегиялық маңызы бар минералдардың бай қорына ие болғандықтан, қазіргі таңда жаһандық назардың ортасында тұр.
Қазақстанның бастамалары мен ұсыныстары
Президент Тоқаев форумда бірнеше бастамаларды ұсынды:
- CryptoCity: Қазақстанда криптовалюталарды еркін айналымға енгізу үшін инновациялық пилоттық аймақ құру жоспары жарияланды.
- Аймақтық экологиялық саммит: 2026 жылы БҰҰ-мен бірлесіп Орталық Азия елдерінің климаттық стратегияларын үйлестіруге арналған саммит өткізу жоспарланды.
Форумның маңызы мен болашағы
AIF 2025 Қазақстанның көпвекторлы сыртқы саясатының жарқын көрінісі болды. Форум Орталық Азияның жаһандық дипломатиядағы рөлін күшейтіп, Қазақстанды Шығыс пен Батыс, Солтүстік пен Оңтүстік арасындағы диалог алаңы ретінде танытты.
Форумның нәтижелері халықаралық ынтымақтастықты нығайтуға және жаһандық мәселелерді шешуге бағытталған нақты қадамдардың бастамасы болды.
Astana International Forum аясында 40 панельдік сессия өтті, онда Еуропа, Орталық Азия, Таяу Шығыс, Африка елдері мен жетекші халықаралық ұйымдардың — БҰҰ, ФАО, ХЕҰ және ДСҰ өкілдері сөз сөйледі.
Мұнда ең маңызды хабарламалардың бірі — сенім дағдарысы болды. БҰҰ реформасына арналған сессияда азаматтардың мемлекеттік басқару институттарына, сондай-ақ елдердің жаһандық ынтымақтастық институттарына деген сенімі талқыланды.
«Экономикалық тұрақтылықты арттыру: ЭЫДҰ көзқарасы» сессиясында сенім экономика тұрақтылығының негізі ретінде қаралды. Қаржы нарықтарының цифрлық трансформациясына арналған сессияда сенім мәселелері мүлдем басқа қырынан қаралды.
Бұл контексте сенім – криптовалюта алмасу платформасының сенімділігі, цифрлық активтер платформасына қолданушылардың сенімі ретінде жеке тақырып болды. Сонымен қатар, жаңа цифрлық шындықтағы қаржы жүйелерінің жаһандық сенімі жайында да сөз болды.
Сонымен қатар, AIF алаңында ең өзекті жаһандық мәселелер қаралды. «Орталық Азияның тұрақты болашағына инвестиция ретінде су қауіпсіздігі» панельдік сессиясында су инфрақұрылымын жаңарту, цифрландыру және трансшекаралық ынтымақтастық талқыланды. Ал минералдық ресурстар үшін жарыс пен жасыл энергетикаға арналған сессияда сирек кездесетін металдар мен минералдар әлемде «жаңа алтынға» айналып жатқаны, әрі жаңартылатын энергия көздері мен жоғары технологиялық инфрақұрылымның басымдыққа ие болып жатқаны айтылды.
AIF делегаттары мен қонақтарына Алматыдан 50 км жерде құрылып жатқан жаңа қала — Alatau City жобасы таныстырылды. Оны жаңа «Дубай» деп атайды. Alatau City цифрлық және инфрақұрылымдық трансформацияның флагмандық жобасына айналып, технологиялар, инвестициялар және батыл идеялардың орны болмақ.
Форум және Қазақстан
Форум аясында маңызды кездесулер мен пікірталастар да өтті. Цифрлық даму министрлігі Meta және Blockchain and AI Technology Center компанияларымен бірлесіп, жасанды интеллектіні дамытуға арналған акселерация бағдарламасын іске қосты, оған Decentrathon 3.0 хакатоны да кірді. Ең үздік жобалар Digital Bridge 2025 форумында таныстырылады.
БАӘ-нің «Masdar» компаниясы Қазақстандағы жаңартылатын энергетиканы дамытуға 1 миллиард доллар инвестиция салуды жоспарлап отыр. Қазақстан Энергетика министрлігі БАӘ Энергетика және инфрақұрылым министрлігі, «Masdar» компаниясы және БАӘ елшілігімен ынтымақтастықты кеңейту туралы келіссөздер жүргізді. Қатысушылар жаңартылатын энергетикадағы ынтымақтастықты тереңдету және Жамбыл облысында қуаты 1 ГВт болатын жел электр станциясын салу жобасын талқылады.
AIF аясында «Қазақстан — Франция» және «Қазақстан — Италия» бизнес-форумдары өтті, онда бірнеше келісімге қол қойылды.
Қазақстан мен Франция арасында 15 құжат бекітілді. Олардың бірі — Қазақстан Энергетика министрлігі мен Air Liquide Munay Tech Gases LLP компаниясы арасындағы инвестициялық келісім. 90 миллион еуро шамасындағы жоба Павлодар мұнай-химия зауытында сутегі өндіретін қондырғы салуды көздейді. Бұл жоба өнеркәсіптегі көміртегі шығарындыларын азайту мен «жасыл» технологияларды енгізуде маңызды қадам болады.
«Қазақстан — Италия» бизнес-форумында 180 миллион еуроға 10 меморандумға қол қойылды. Бұл жобалар логистика, машина жасау, ауылшаруашылық өнімдерін өңдеу, өнеркәсіптік цифрландыру және жасыл энергетиканы қамтиды.
Astana International Forum аясында вице-премьер Серік Жұманғараев италиялық TRAMITE GROUP компаниясымен Шардара ауданында ауылшаруашылық өнімдерін экспорттау мен агроөнеркәсіп кластерін дамытуға бағытталған 5 миллиард еуроға сауда консорциумы мен инвестициялық қор құру мәселесін талқылады.
Сонымен қатар, AIF аясында Қазақстанда алғашқы халықаралық аутлет-орталықты құру туралы Бас келісімге қол қойылды. Көлемді жоба Алматы облысында QSM тобының бастамасымен жүзеге асырылады. Серіктес — 60 жылдан астам тәжірибесі бар Еуропаның коммерциялық жылжымайтын мүлік нарығындағы көшбасшы австриялық Ekazent Management GmbH компаниясы.
Қорытынды
2025 жылғы Астана халықаралық форумы жаһандық ынтымақтастықты нығайтуда маңызды қадам болды. Форумда көтерілген бастамалар мен ұсыныстар әлемдік қауымдастықтың назарын аударып, Қазақстанның халықаралық аренадағы беделін арттырды.
Осылайша Astana International Forum тағы бір рет өзінің жаһандық мәселелерді талқылауға арналған беделді алаң екенін растап өтті. Форумға 160-тан астам халықаралық спикер қатысты, 7000-нан аса адам тіркелді, ал 39 елден, оның ішінде қазақстандық журналистерден тұратын 200-ден астам БАҚ өкілдері іс-шараны қамтыды.
Алдағы уақытта бұл форумның нәтижелері нақты іс-шараларға айналып, жаһандық мәселелерді шешуде маңызды рөл атқаратынына сенім мол.
